In filosofische en wetenschappelijke discussies is het gebruikelijk om te spreken van interactie, waarbij mensen als afzonderlijke entiteiten worden gezien en vanuit dat perspectief met elkaar interacteren.1 In dit artikel zal ik beargumenteren waarom we beter, in lijn met de theorie van Karen Barad, kunnen spreken over intra-actie, waarbij we als mens gevormd worden in het met elkaar in contact zijn. We mogen onze focus verschuiven van een traditioneel dualistisch begrip naar een visie waarin we het proces van menswording delen met elkaar. Immers: “Ontmoeten is een samenzijn, het teweegbrengen van onvoorspelbare gebeurtenissen.”2
Intra-actie, een concept geïntroduceerd door Donna Haraway in 1992 en verder ontwikkeld door Barad, verwijst naar de manier waarop relaties en processen niet afzonderlijk plaatsvinden tussen onafhankelijke entiteiten, maar zich altijd binnen een onderlinge verwevenheid vormen. Het woord ‘intra’, afgeleid van het Latijn, betekent ‘binnenin’ of ‘intern’ en benadrukt dat de processen die plaatsvinden niet tussen losstaande elementen gebeuren, maar binnen een gedeelde dynamiek die alle betrokkenen wederzijds vormt en verandert.
Dit impliceert nogal wat. Veel traditionele epistemologieën gaan er namelijk uit van een wereld waarin objecten onafhankelijk bestaan en door subjecten kunnen worden waargenomen. Barad baseert zich op Niels Bohr’s interpretatie van de kwantumtheorie en stelt dat “wij geen buitenstaanders van de wereld zijn, maar er deel van uitmaken in diens voortdurende intra-activiteit.”3 Als we deze inzichten over de rol van de waarnemer toepassen op menselijke interactie, impliceert dit dat mensen hun identiteit en eigenschappen niet volledig gevormd hebben voorafgaand aan een ontmoeting, maar dat deze zich ontwikkelen binnen en door hun relaties en interacties met de ander. Of zoals Barad (2020, pp. 108) zegt “de ‘ander’ is altijd al binnenin”.4
Barad (2022, 47) benadrukt dat entiteiten pas bestaan in en door hun relaties, en dat deze relaties de entiteiten mede vormgeven: “Het bestaan is geen individuele aangelegenheid. Individuen bestaan niet vóór hun interacties, in plaats daarvan komen individuen tevoorschijn door en als onderdeel van hun verstrengelde onderlinge relaties”.5 Een praktisch voorbeeld hiervan zou kunnen zijn hoe teams op de werkvloer functioneren. Elk teamlid brengt unieke vaardigheden mee, maar de effectiviteit en dynamiek van het team worden pas duidelijk wanneer ze samenwerken.
Een mogelijk bezwaar, vanuit opvoedkundig perspectief, tegen Barads theorie van intra-actie is dat deze te weinig aandacht besteedt aan individuele verantwoordelijkheid. De vraag kan rijzen hoe om te gaan met ‘probleemgedrag’. Wie echter met jongeren werkt weet dat probleemgedrag altijd contextgeboden is. Wanneer het kind op een andere manier wordt benaderd, blijkt het in staat om goed te functioneren. Dit roept de vraag op: wie had hier ten aanzien van gedrag en verwachtingen iets te leren?
Kortom, de theorie van intra-actie biedt een treffend alternatief voor traditionele ideeën over interactie. Als we de goedheid in de ander erkennen, beïnvloeden we de relatie. Gedrag is dan niet louter een eigenschap van de ander, maar een reflectie van de dynamiek tussen relaties en context. Wil je verandering, begin bij jezelf, want in elke relatie vormen we elkaar wederzijds.
- Karin Murris, Karen Barad as Educator: Agential Realism and Education, SpringerBriefs in Education (Singapore: Springer, 2022, Corrected publication 2023.), 5. Geraadpleegd op 8 september 2024 https://doi.org/10.1007/978-981-19-0144-7. Originele quote: “Unlike the more familiar concept of interaction, intra-action does not assume that things exist (e.g., me, the coffee cup, and my chair) before they are in relation with each other (as the concept of ‘interaction’ implies).” ↩︎
- Karin Murris, Karen Barad as Educator: Agential Realism and Education, SpringerBriefs in Education (Singapore: Springer, 2022), 25. Corrected publication 2023. Quoting Anna L. Tsing, The Mushroom at the End of the World: On the Possibility of Life in Capitalist Ruins (Princeton: Princeton University Press, 2015), 23. Geraadpleegd op 8 september 2024 https://doi.org/10.1007/978-981-19-0144-7. ↩︎
- Karen Barad, Meeting the Universe Halfway: Quantum Physics and the Entanglement of Matter and Meaning(Durham, NC: Duke University Press, 2007), 184 ↩︎
- Barad, Karen. “After the End of the World: Entangled Nuclear Colonialisms, Matters of Force, and the Material Force of Justice.” Polish Journal of Aesthetics 58, no. 3 (2020), 108. Geraadpleegd op 9 september 2024 https://doi.org/10.19205/58.20.6. ↩︎
- Karin Murris. Karen Barad as Educator: Agential Realism and Education. SpringerBriefs in Education. (Singapore: Springer, 2022), 47. Corrected publication 2023. Geraadpleegd op 8 september 2024 https://doi.org/10.1007/978-981-19-0144-7. Originele quote: ‘We are not outside observers of the world. Neither are we simply located at particular places in the world; rather, we are part of the world in its ongoing intra-activity’ ↩︎
