Sociale emoties zijn niet enkel, -zoals de meeste emoties-, gericht op overleven en reproductie. Deze emoties, waaronder schaamte, verlegenheid, schuld, gêne en trots vallen, zijn gericht op jouw sociale behoeften: waardering ontvangen, erbij horen, aandacht, gelijkwaardigheid. Wanneer deze behoeften vervuld worden, voelen we ons verbonden met een ander.
Deze emoties, die door hun aard blijk geven van een bepaalde opvatting over het zelf, worden ook wel zelfbewuste emoties genoemd. Ze ontwikkelen zich tot orkaankracht, wanneer we ons enerzijds de morele eisen van de samenleving hebben eigengemaakt en anderzijds onze empathie zo ontwikkeld hebben, dat we kunnen voelen hoe een ander ons gedrag zal ervaren.
Ze dienen een evolutionaire functie betoogt Roos Vonk in het artikel navelstaren; de mens is namelijk een groepsdier. Eeuwenlang hebben mensen in groepen geleefd en was het voor hun overleving cruciaal dat ze bij de groep hoorden; voor het uitwisselen van voedsel, voor voortplanting. Om erbij te horen, moesten ze dan ook zorgen dat ze een gewaardeerd groepslid waren. Wanneer deze gevoelens opspelen, veelal bij sociale afwijzing, dan doet dat pijn en dat hoort evolutionair gezien dus ook zo!
Dit eeuwenoude systeem is je interne kompas en geeft je een signaal wanneer uitsluiting en sociale afwijzing op de loer liggen, om je te waarschuwen dat uitsluiting van de groep, -en daarmee kans op het niet overleven-, op de loer ligt. Sociale afwijzing is – in het verlengde hiervan – dan ook een van de meest pijnlijke ervaringen voor de mens, volgens de onderzoekers van UCL in Londen.
Onderzoek naar aanraking
Tijdens een recent onderzoek (2017) heeft UCL de impact getest van een langzame, zachte aanraking ten opzichte van een snelle, neutrale aanraking, nadat mensen sociaal afgewezen werden. Het onderzoek vond plaats onder 84 gezonde vrouwen. Ze vertelden de vrouwen dat ze een computergestuurd balspel van overgooien speelden, om hun motoriek te testen. Nadat de bal een paar keer gegooid en gevangen was, vulden ze vragen in over hoe ze zich voelden tijdens het spel.
De deelnemers dachten dat ze overgooiden met andere deelnemers, maar deze andere spelers kregen computergestuurde opdrachten. Na een aantal keer spelen, stopten deze ‘spelers’ namelijk plots met het terugspelen van de bal, om gevoelens van sociale afwijzing te creëren. Vervolgens werden de deelnemers geblinddoekt en op hun onderarm met een zachte borstel aangeraakt, de ene groep zacht en langzaam, de andere snel en neutraal. Vervolgens vulden ze de vragenlijst opnieuw in.
Degenen die langzaam en zacht aangeraakt werden, lieten in hun antwoorden een daling van negatieve gevoelens en sociale afwijzing zien, ten opzichte van hogere scores van degenen die een snelle, neutrale aanraking ontvingen na de sociale afwijzing. Genoemd moet worden dat geen van beide aanrakingen de negatieve gevoelens helemaal wegnamen.
‘Zoogdieren hebben een sterke drang naar nabijheid en verbondenheid’, vertelt dr. Katarina Fotopoulou van UCL. ‘Het was dan ook geen grote verrassing dat het bieden van sociale steun middels aanraking de emotionele pijn van afwijzing verminderd. Wat echter interessant is, is dat dit effect bereikt werd door aanraking die niet afhankelijk was van een persoon, woorden of beelden. Dit geeft ons bewijs dat aanraking ook een effectieve interventie is om in te zetten tijdens therapie.’
Aanraking en oxytocine
Interessant om in combinatie met dit onderzoek te vernoemen, is dat een hoog gehalte van het hormoon oxytocine een rol speelt in het geven van een ‘warm’ gevoel en verbondenheid bij positief onderling contact; precies waar je behoefte aan hebt na sociale afwijzing!
Onderzoek uit 2013 wijst uit dat oxytocine de activiteit remt in het rechterdeel van de amygdala, een deel van de hersenen dat betrokken is bij emotionele reacties en dat je helpt makkelijker tot rust te komen. Een hoog niveau van oxytocine in het lichaam onderdrukt angst en geeft een hogere weerbaarheid tegen (sociale) stress en verslaving.
Dit hormoon wordt in het lichaam aangemaakt wanneer je prettig aangeraakt wordt, wanneer je knuffelt of vrijt. Maar het wordt ook aangemaakt wanneer je bij mensen bent met een goed gevoel voor humor, of die je een onverwachte positieve boodschap of compliment geven. Gezien het recente onderzoek van UCL, zouden we mogen stellen dat het opzoeken van aanraking en daarmee het aanmaken van oxytocine bij zou kunnen dragen wanneer je gevoelens van afwijzing en schaamte ervaart.
Katarina Fotopoulou: ‘Terwijl onze sociale wereld veelal digitaal wordt, is het makkelijk te vergeten hoe belangrijk aanraking in menselijke relaties is. We hebben voor het eerst aangetoond dat langzame, zachte aanraking gevoelens van sociale afwijzing kunnen verminderen.’
Voel je je afgewezen, hang je in schaamte, kom je er moeilijk uit? De volgende activiteiten zouden op basis van bovenstaand onderzoek ook mogelijk kunnen bijdragen in het kalmeren en geruststellen van jezelf, zelfs als je alleen zou zijn: het nemen van een warme douche, jezelf in een zacht dekentje op de bank wikkelen, naar de sauna gaan, een massage nemen, zelf met wijs- en middelvinger zachtjes je slapen (naast je ogen) masseren of het kuiltje net boven je sleutelbeen kloppen/masseren,. Al deze activiteiten zorgen voor oxytocine-aanmaak, net als het aaien van een huisdier. Oxytocine werkt zelfs zó sterk dat alleen als je je al voorstelt dat je een fijne knuffel krijgt, het je een goed gevoel kan geven op momenten dat je je angstig voelt.
Conclusie
Nodig jezelf uit om voorbij de dualiteit te kijken en de diepere verbinding met het leven te ervaren. In het bewustzijn van non-dualiteit ontdek je de kracht om jezelf te omarmen, inclusief je gevoeligheden en sociale behoeften. Laat hoogsensitiviteit een bron van wijsheid en compassie zijn in jouw unieke reis.
