Ilona is een goede medewerker van midden 30 en ze is hoogsensitief. Daar loopt ze niet mee te koop, ze weet zelfs niet eens of ze het wel is. Wat Ilona kan is subtiele veranderingen snel waarnemen. Subtiele veranderingen in beeld, geluid, sfeer enzovoorts, ze heeft oog voor detail en heeft het bijvoorbeeld door wanneer de drukker het logo net een halve cm meer naar links heeft gedrukt dan bij de vorige partij. Ze is erg begaan met anderen en leeft met hen mee. Ze wil het in de ogen van anderen graag goed doen en begrepen worden, maar anderen kunnen haar niet altijd volgen.
Voorbeelden uit de praktijk…
Vanochtend kwam een collega haar om advies vragen in een casus. De collega was wat onrustig en ze zag de spanning. Waarschijnlijk -zo denkt Ilona- komt ze er niet uit met de standaard checklist die moet worden gevolgd, heeft ze een idee maar weet niet precies hoe. Hoe was het ook alweer de vorige keer? Welke cliënt was ze ook alweer mee bezig, was het niet die ze zelf ook vorig jaar al had gehad? Ze had nog wel wat ideeën om te delen, maar dan doet ze eigenlijk iets anders dan op de checklist staat en ze weet dat haar collega’s dat eigenlijk lastig vinden. Waarom weet ze eigenlijk niet, of dat nu is omdat ze haar niet begrijpen of omdat ze afwijkt van de regels. Het gaat er toch om dat we de cliënt verder helpen en het is niet zo dat ze onverantwoorde of onmogelijke dingen voorstelt, het is allemaal te verantwoorden Waarom zien haar collega’s niet wat zij ziet?
Haar collega keek haar aan en vroeg even om een ommetje te maken, dat doet ze altijd wanneer ze er niet helemaal uitkomt. Ilona denkt omdat dat meer ruimte geeft en ze ook de tijd heeft om na te denken. Ilona vindt dat ook fijn, ze vindt het fijn om dan ook de ruimte te hebben om even na te denken en heeft minder last van vooral de non verbale reacties van haar collega. De reacties die haar vaak weer in het ‘hokje’ van doe maar niet, dat is een risico, als het fout gaat zeggen ze zie je wel Ilona je moet ook gewoon de checklist volgen. Terwijl we naar buiten lopen zegt ze zo fijn dat je even wilt meedenken, Ilona kijkt haar aan en ziet iets heel anders en geeft haar dit ook terug. Ik weet hoe lastig deze casus is, ik heb deze cliënt vorig jaar ook begeleidt en volgens mij wil je dat ik ‘m overneem, omdat wat hier moet gebeuren buiten de standaard procedure omgaat. De blik van haar collega vertelde haar dat deze opmerking niet goed viel. Snel keek ze weer recht vooruit. Oeh was ze weer te direct? Maar het was toch zo dat zij degene was waar ze altijd kwamen vragen om iets over te nemen als de standaard procedure niet passend was. Dat zij snel de verbinding kon leggen met andere interventies en mogelijkheden en het ook niet schuwde om die in te zetten? Haar reactie viel mee, nee hoor ik heb niet direct een probleem, maar wil het graag zo goed mogelijk doen en daarom wilde ik even overleggen. Ilona begon te twijfelen aan zichzelf heb ik het nou niet goed gezien, vul ik iets in wat er niet is? Mijn collega kan toch gewoon tegen me zeggen wat er is, dus ik zit er blijkbaar naast, of toch niet, ik ben toch niet helemaal gek? Ilona raakt er van in de war en begint te twijfelen aan haar eigen kunnen en de inschatting die ze maakte.
Een paar weken later heeft Ilona haar functioneringsgesprek. Het jaarlijks terugkerende gesprek wat nou eenmaal moet gebeuren. Ilona weet wel dat ze tevreden zijn over haar, maar toch je weet het maar nooit. En er wordt ook gevraagd door haar leidinggevende of zij nog verbeterpunten heeft voor hem. Ze zitten in het kantoor van de leidinggevende dat uitkijkt over de grijze gebouwen, de ruimte is kil en koud en eigenlijk vindt Ilona het kantoor helemaal geen fijne omgeving. Gelukkig is ze ook veel buiten kantoor, want als ze hier de hele dag zou zitten dan zou ze er wel moedeloos van worden, het werkt demotiverend en dat draagt niet bij aan haar productiviteit. Niet dat dat snel een probleem is, want over het algemeen doet ze meer in dezelfde tijd als haar collega’s zeker als het leuk en uitdagend is en ze haar kwaliteiten kan inzetten. Haar leidinggevende komt binnen met koffie en gaat tegenover haar zitten. Hij kijkt haar aan en vraagt hoe zij het vindt gaan. Dat vraagt hij vast om te checken of wat hij wilde bespreken, zijn beeld, klopt met wat Ilona ervaart op het werk. Ilona weet dat dit de opening is van het gesprek, maar toch wil ze het liever niet zeggen. De blik van haar leidinggevende was niet zo dat ze de veiligheid voelt om eerlijk te zijn. En eerlijk is eerlijk, zelf vindt ze het de laatste maanden niet zo heel lekker gaan. Ze deed haar werk met gemak, maar inmiddels met zoveel gemak dat het saai was geworden. Zou hij door hebben dat ze niet meer zoveel plezier heeft in haar werk als een jaar geleden en waarom had hij dat dan niet eerder gezegd? Ilona heeft geen zin om hiermee het gesprek te beginnen, maar dan beantwoord ik zijn vraag niet en dan heb ik vast een minder positieve beoordeling of krijg ik dat coachingstraject wat ik wilde voorstellen om te gaan doen misschien niet vergoed. Het gesprek is nog niet begonnen en Ilona is er al klaar mee. Nou laat ik maar eerlijk zijn denkt ze, dat is het beste zeggen ze altijd. Ilona haalt diep adem en legt uit dat ze er niet meer zoveel lol in heeft als vorig jaar. Je begrijpt dat Ilona haar gesprek en misschien zelfs beoordeling minder positief zal verlopen als vorig jaar. Ilona zal hard moet gaan werken om te laten zien dat ze haar werk nog steeds goed doet, wat ook zo is, alleen met minder plezier. Wat ze eigenlijk aangeeft is dat ze merkt dat ze iets nieuws nodig heeft, er meer in haar zit, ze meer van betekenis wil zijn om zo gemotiveerd te kunnen blijven werken. Het onder woorden brengen wie ze is en wat dat dan is wat haar motiveert, dat vindt ze lastig. Het zou Ilona helpen als ze nu snel gaat leren wat haar uniek maakt en hoe ze dat op een manier die bij haar past laat zien. Dat ze weet hoe ze van meerwaarde kan zijn en hoe en op welk moment ze dat het beste kan inzetten om doelen te behalen. Er moet niet de focus gelegd worden op het functioneren van Ilona, maar focus op het echt zien van haar. Zien dat ze soms worstelt met haar eigen gevoelens over presteren, ‘anders’ zijn, verbinding en hoe ze kan leren hiermee om te gaan.
Gevoelens vergelijken met auto’s
Hierboven een aantal voorbeelden van hoe een hoogsensitieve medewerker om kan gaan met situaties in het werk en hoe deze ervaren kunnen worden. Stel, we vergelijken gevoelens even met auto’s. Ilona haar auto is er één met flink wat PK’s. Helaas mag je in Nederland niet harder dan 130 en daar kan een auto met veel PK’s lui van worden als hij niet af en toe even los mag gaan naar maximale snelheden en hoge toeren om de boel even schoon te blazen. Even alle registers open en gaan en hoewel dat misschien lollig is bij auto’s (ik kan door wel van genieten) is het precies wat een hoogsensitieve medewerker niet doet. Als daar de registers opengaan denken ze al snel dat ze teveel zijn, dat anderen ze niet begrijpen en dat de heftigheid van emoties zo snel mogelijk weer onder controle moet zijn en ze dus niet laten zien wat ze te bieden hebben. Ze hebben niet geleerd om hun volledige potentieel te gebruiken en hebben nog nooit ervaren hoe het is om op het circuit te rijden en te laten zien wat erin zit. Nee, we zetten ze eerder in als stadsautootje waarbij we alle oneffenheden, uitdagingen en scherpe bochten vermijden. Maar wat er dan gebeurd is dat – net zoals bij de auto – het vermogen afneemt. Het vermogen om flexibel te reageren, om lastige situaties aan te gaan, om nieuwe innovatieve oplossingen te opperen en er ook voor te willen gaan. We mogen dus leren om meer te voelen, meer te ervaren, meer te doorstaan, onszelf te zijn en onze kracht te laten zien in plaats van te doen waarvan we denken dat een ander dat van ons verwacht. Ilona mag haar pittige bakkie dus echt goed leren besturen. Als je niet leert hoe met emoties om te gaan en niet weet en kan laten zien dat wat jij kan en jouw ideeën van meerwaarde zijn, gaat die raceauto er met jou vandoor in plaats van jij met de auto en hang je geregeld in de grindbak. Of de motor wordt lui en je bent niet meer vooruit te branden. Dan hang je ‘s avonds om 7 uur uitgeput op de bank en vraag je je af waarom de rest van de wereld wel energie heeft voor leuke dingen en jouw leven enkel zo zwaar is.
Een hoogsensitief persoon denkt overal over na. Het zoekt naar algemeenheden en bouwt bruggetjes. Het wordt niet enkel afgeleid door het tikken van een pen, maar begrijpt ook wat dit betekent voor de ander die al vaker heeft gevraagd om ermee op te houden. Ze zien niet enkel de blikken van collega’s als iemand een idee heeft tijdens een vergadering, maar voelen ook wat dit betekent. Immers de vorige keer was haar idee geen succes geweest en we willen niet dat die collega beter is dan ons, dus hopen de collega’s wellicht ook dat dit opnieuw gebeurt. En hoe is dat voor die collega? Heeft zij het door? En zo ja, wat doet dit dan met haar? Een opmerking over te hoge personeelskosten is niet enkel een opmerking. Het is een teken dat iemand ontslagen gaat worden, collega’s op zoek gaan naar een andere baan. Is er wellicht sprake van ontslag? Zou het gaan om die fijne collega die net vader is geworden? Of die leidinggevende die juist zo’n positieve invloed heeft. En wat gebeurt er als deze mensen vertrekken. Zullen collega’s dit ook zo vervelend vinden? Al deze prikkels komen in een seconde tijd het hoofd binnen van een hoogsensitief persoon.
Dealen met emoties
We leren om te dealen met emoties die buiten ons zijn. Als je boos bent dan moet je er een nachtje over slapen en dan nog een keer die mail lezen die je wilde versturen en dan besluiten of je het alsnog wilt versturen of niet. Als je angstig bent vraag je om steun. Maar wat nu als hetgeen er mis is aan jou ligt? Wat nu als jij het probleem bent? Want dan hebben we geen mogelijkheid om iets te zeggen of te vragen aan de ander. Dan kunnen we enkel de schuld alsnog bij de ander neerleggen (dan hebben we er geen last meer van) of het voor onszelf op te lossen. En pas als het geen probleem meer is kunnen we er weer over praten met anderen. Dan kunnen we vertellen over het moeras waar we doorheen zijn gegaan. Eerder is dit eigenlijk niet mogelijk.
Je raceauto laten zien
Hoogsensitieve mensen hebben een hele grote behoefte om te leren dealen met hun emoties en prikkels. Maar in onze maatschappij doen we dat meestal pas achteraf. Wanneer er al een probleem is opgetreden. Wanneer we zien dat een medewerker vastloopt of niet meer optimaal functioneert. Wanneer het te vaak ziek is en steeds negatiever wordt. Wanneer een medewerker alles persoonlijker opneemt en overstuur raakt of communicatieproblemen krijgt met niet-HSP collega’s. Maar is dat niet wat oneerlijk? Zou een medewerker niet voordat hij of zij vastloopt of minder gaat presteren mogen leren hoe om te gaan met deze emoties en overprikkeling. Begrijpen dat de kern van hoogsensitiviteit namelijk de diepere verwerking van prikkels, geen probleem hoeft te zijn, dat geen stress willen hebben juist stressvol is. Dat ze juist veel hebben toe te voegen, antwoord mag vinden op de vraag ‘Wie ben ik?’ de grote uitdaging aangaan om de woorden te vinden om te vertellen wie ze zijn. Dat is heel anders dan de goedbedoelde adviezen als wees jezelf, volg je passie die dingen die eerder het gevoel oproepen lekker dan, nog iets dat ik niet kan. En laat ik dus maar veilig in mij boodschappenautootje rustig rijden. Wat nu als we mensen tijdig rijles laten nemen en leren rijden in de raceauto? Dat ze het stuur in handen te nemen, weten wanneer we even moeten parkeren, wanneer en welke brandstof ze moeten tanken en het lef hebben om te stralen met die mooie bak.
Oeps, uit de bocht gevlogen… kassa!
We komen vaak pas in actie als de raceauto al een aantal keer uit de bocht is gevlogen en in de grindbak ligt met fikse schade, dan gaan we naar het herstelbedrijf, of wanneer we het boodschappenautootje echt te traag vinden en we er niet meer tevreden over zijn willen we die inruilen. Het herstel of bijbetaling bij de inruil kost veel meer dan wanneer er was geïnvesteerd in het leren rijden en hoe je er het maximale uit kan halen. Onderzoek wijst uit dat wanneer mensen geloven in toekomstige verandering en verbetering en ze tegelijkertijd door moeilijke momenten en heftige emoties heen gaan, ze er dan beter en sterker uitkomen. En daar is vertrouwen voor nodig. Vertrouwen in ons eigen vermogen om te dealen met wat er komt. We mogen leren vertrouwen dat als we die auto snel laten optrekken hij niet uit de bocht vliegt en er geen ongelukken veroorzaakt worden. Helaas is behoeden, wanneer je het hebt over emoties net zo ongezond als onverschilligheid. Een medewerker heeft daarom een betrokken coach nodig, die de durft uit te dagen, de diepte in gaat en leert om zelf het stuur in handen te nemen. Een rijsinstructeur die je helpt jezelf te leren kennen, snapt hoe je systeem werkt. Want wanneer je je systeem niet kent, dan is het als autorijden met de ramen open omdat je het zo heet had terwijl je ook de verwarming uit had kunnen doen.
Hoe word ik zo’n coach?
Hoe word ik zo’n coach die hoogsensitieve mensen leert om het lef te hebben om te stralen? Een coach die echt weet waarover het gaat, kennis heeft van wat er onder de moterkap gebeurt. Die een toolbox heeft met unieke en creatieve oefeningen waarmee ze gelijk ‘in de diepte kunnen springen’ Die de chauffeur leert te dealen met het maken van fouten, met blunders, met afwijzing. Niet als kunstje dat naar de achtergrond verdwijnt als we het druk krijgen, of we een paar maanden zonder coach verder gaan. Maar dat je echt kan rijden in verschillende omstandigheden.
Ben je een HSP-coach die geregeld loopbaanvragen krijgt of anderen wil helpen met het in de markt zetten van hun eigen bedrijf. Zie je klanten die ‘niet willen opscheppen over hun talenten’ maar ook bang zijn om juist dát dan aan de wereld te laten zien, val je niet onder de doelgroep, maar heb je bijvoorbeeld als leidinggevende interesse neem dan contact met ons op. Wij kijken graag met je naar de mogelijkheden en denken met je mee. In september start de volgende opleiding ‘Magie in je Begeleiding’
Deze blog is geschreven voor Sarina Kooij. Met een achtergrond in Personeel en organisatie heeft ze haar focus verlegt via talentcoaching naar jongerenbegeleiding. HSPower is voor haar dat medewerkers en werkgevers de mooie en krachtige eigenschappen van hoogsensitiviteit kunnen inzetten in werk en leven en echt tot bloei komen en moeiteloos durven stralen.
