De gebieden die mijn interesse hebben; (micro)biologie, gezondheidszorg, management en onderwijs (vooral voor degenen die daarbuiten dreigen te vallen) hebben één essentiële overeenkomst: ze gaan over het leven. Over levende organismen en sociale systemen.
De manier waarop we deze domeinen traditioneel benaderen, botst echter met wat het leven in essentie is. We denken in termen van oorzaak en gevolg, we beschouwen het lichaam als een machine en zoeken naar lineaire oplossingen voor complexe vraagstukken. Maar het leven laat zich niet reduceren tot mechanistische processen. Het functioneert als een dynamisch netwerk, opgebouwd uit knooppunten en verbindingen, uit relaties. Om dit te begrijpen, moeten we niet denken in termen van geïsoleerde objecten en structuren, maar in verbanden, patronen en contexten. Dit is de essentie van systeemdenken.
Toch schiet onze taal en manier van meten tekort. We spreken over ‘problemen’ in economische of medische termen, we diagnosticeren individuen binnen het DSM-raamwerk, maar wat we werkelijk doen, is werken met ‘koude data’—informatie die uit zijn context is gehaald en geïsoleerd wordt geanalyseerd. Als we echter complexe systemen en levende processen willen begrijpen, is een ander type informatie nodig: informatie die relaties, onderlinge afhankelijkheden en emergente patronen vasthoudt. Nora Bateson noemt dit warm data: informatie die niet slechts feiten ordent, maar het grotere geheel in beeld brengt.
Neem als voorbeeld voedsel. We kunnen een maaltijd analyseren aan de hand van calorieën, eiwitten en vitamines, maar dat vertelt ons niets over de bredere context: hoe beïnvloedt het jouw microbioom? Hoe verandert de volgorde waarin je eet de stijging van je bloedsuikerspiegel? Wat is de culturele, economische of ecologische impact van dit voedsel? Warm data legt juist deze relationele lagen bloot.
In een wereld die geconfronteerd wordt met complexe en ‘wicked problems’ zijn silo-denken en geïsoleerde analyses niet voldoende. We moeten leren zien hoe systemen functioneren binnen grotere verbanden. We moeten de patronen en onderlinge afhankelijkheden herkennen die systemen in stand houden én transformeren. Dit vraagt niet alleen om een intellectueel begrip, maar ook om een gevoelsmatig besef van hoe taal en context de werkelijkheid mede vormgeven.
Intra-actie en de illusie van het losstaande individu
In het dagelijks leven spreken we over interactie: een proces waarbij twee afzonderlijke entiteiten op elkaar reageren, zonder dat hun fundamentele aard verandert. Maar als we inzoomen op wat er precies gebeurt in een ontmoeting, zien we iets anders. Wie jij bent in dat moment, en hoe de ander jou ervaart, ontstaat in die ontmoeting. Dit is wat Karen Barad intra-actie noemt: een proces waarin de grenzen tussen subject en object niet vastliggen, maar gevormd worden binnen de relatie zelf.
Onze identiteit is dus niet iets statisch, maar een emergent proces dat zich continu herconfigureert binnen contextuele relaties. We bewegen moeiteloos in en uit rollen—werknemer, familielid, klant—maar deze rollen bestaan niet los van de situatie waarin ze betekenis krijgen. Ik ben ‘de grote’ of ‘de kleine’ afhankelijk van wie voor mij staat. Ik ben introvert of extravert binnen een cultuur die daar ideeën over heeft. Identiteit is geen vaststaande kern, maar een dynamisch netwerk van betekenissen dat ontstaat in interactie met de wereld.
Dit inzicht heeft ingrijpende gevolgen voor hoe we ethiek, verantwoordelijkheid en verandering begrijpen. Het betekent dat deze zaken niet vaststaan, maar voortdurend meebewegen met de systemen waarin ze functioneren. Dit vraagt om een manier van werken die niet gebaseerd is op controle en beheersing, maar op sensitiviteit voor het moment en het vermogen om mee te bewegen met wat zich aandient.
De principes van het leven
Om intra-actieve en systemische verandering te begrijpen, moeten we afstand nemen van het traditionele oorzaak-gevolg-denken en een nieuw kader hanteren. Fritjof Capra vat dit samen in enkele fundamentele principes die op alle niveaus van complexiteit terug te vinden zijn, van bacteriën en planten tot sociale systemen en ecosystemen. Naast het feit dat het leven zichzelf organiseert in netwerken, en dat regeneratie (van celvernieuwing tot seizoensveranderingen) de kern is van het leven zijn er twee dingen ongelofelijk belangrijk om te beseffen, omdat dit de kern vormt van hoe we op een andere manier kunnen leiden en begeleiden.
De eerste hiervan is dat het leven intrinsiek creatief is. Levenssystemen hebben altijd het vermogen om nieuwe structuren, patronen en processen te genereren. Creativiteit is dus geen exclusieve eigenschap van kunstenaars of innovators; het is een fundamenteel aspect van alle levende systemen. Dit betekent ook dat verandering niet gepland of geforceerd hoeft te worden, creativiteit ontstaat als het systeem de ruimte krijgt om zich te vernieuwen. Ruimte geven is alles wat er nodig is voor transformatie.
En het tweede is dat het leven intrinsiek intelligent is. Alle interacties van een levend wezen met zijn omgeving zijn cognitief: ze worden geleid door ervaring en aanpassing. Dit is ons lerend vermogen. Intelligent gedrag is niet iets wat alleen mensen bezitten, maar een eigenschap van alle levende systemen. Kennis wordt opgedaan in ervaring en wordt intra-actief relevant op bepaalde momenten waardoor we er weer toegang toe hebben. Deze intelligentie betekent in de praktijk dat we als mens niet voortdurend hoeven na te denken over ‘de juiste beslissing’. Als we leren vertrouwen op het systeem zelf, zullen de juiste antwoorden zich op het juiste moment aandienen. Daar mogen we op leren vertrouwen.
Mijn werk: Tussen filosofie en praktijk
Ik laat zien hoe verhalen, lichamen en systemen verstrengeld zijn in een wereld die niet kan worden ontleed zonder haar te verliezen. De manier waarop we de wereld waarnemen, vormt de wereld waarin we leven. Ik begeleid professionals, leiders en begeleiders die voelen dat er meer is dan vaste structuren en causale verklaringen. Die niet geloven in nóg een methode of nóg een model, maar nieuwsgierig zijn naar hoe realiteit in het moment ontstaat: relationeel, fluïde, intra-actief.
Verandering ontstaat niet door controle, maar door responsiviteit. Door niet vast te grijpen, maar te leren meebewegen met wat zich aandient. Want precies dát moment waarop je wilt ingrijpen? Dat is de ruimte waarin iets nieuws kan ontstaan.
Mijn werk gaat over het leren zien van deze ruimte. Niet door vast te grijpen, niet door systemen te vereenvoudigen, maar door complexiteit te belichamen. Door te ontdekken hoe het leven zichzelf organiseert in patronen, relaties en emergente processen. Hoe verandering niet iets is wat je implementeert, maar iets dat je toelaat.
Improvisatie is mijn methode, relationeel denken mijn kompas.
Verandering ontstaat niet door controle, maar door responsiviteit. Ik werk vanuit embodied ervaring, met methodes zoals improvisatie en Tai Chi, om de tastbare dynamiek van intra-actie te laten voelen. Niet als truc, maar als een manier van zijn. Want wie aanwezig kan zijn zonder te grijpen, wie kan bewegen zonder te forceren, opent een wereld van mogelijkheden.
Ik beweeg tussen filosofie en praktijk, tussen speelruimte en ernst, en nodig je uit om deel te nemen aan het responsieve weefsel van de werkelijkheid. Systeemdenken, intra-actie, warm data zijn geen abstracte concepten, maar manieren om werkelijk te begrijpen hoe systemen functioneren. Hoe onze waarneming van een probleem het probleem mede vormgeeft. Hoe we onszelf en de wereld continu co-creëren.
Ik creëer ruimtes om stil te staan bij wat werkelijk belangrijk is, om ongemak te onderzoeken in plaats van het weg te poetsen, en om het menselijke te omarmen zonder het te sturen of te verbeteren. Niet door losse inzichten, maar door een manier van kijken die alles verandert. Geen kant-en-klare antwoorden, maar een ervaring die je niet meer kunt ont-zien.
Zingeving, verwondering en een nieuwe manier van zijn die past bij de diepste verwevenheid van ons bestaan.
Dat is wat ik bied. Een speelruimte waarin verandering niet wordt bedacht, maar beleefd. Een openheid waarin nieuwe werkelijkheden kunnen ontstaan. Ben je benieuwd hoe dat werkt in de praktijk? Wees welkom.
Niet om iets te leren dat je nog niet weet. Maar om je te herinneren aan wat je al wist, voordat het systeem het je afleerde. Om het spel weer toe te laten. Het voelen, het vertragen. En dan te merken: het leven weet het vaak al voor jij het hoeft te begrijpen.
