“Ik vind jullie allemaal stuk voor stuk sterren” hoor ik Jim zeggen bijna aan het einde van de ’twaalf jaar na Idols 1′ documentaire. Hij kijkt de groep rond en je ziet hem met veel genegenheid naar zijn medekandidaten kijken. Respect voor wie zij zijn, hun proces en het feit dat ze hun verhaal durfden delen. En dan knalt Jamai er doorheen ‘u thuis kunt nog steeds stemmen’…..
Een meer bizarre overgang kun je emotioneel bijna niet maken, en toch vat het voor mij de kern van deze documentaire samen. In 2003 werden Jim, Jamai, Dewi, Hind, Marieke, Yuli, Zosja, Joel, Bas en David op slag beroemd door hun deelname aan de eerste finale van het programma Idols. Nooit eerder hebben de tien als groep teruggekeken op deze roerige periode uit hun leven. Tijdens een eenmalige reünie, opgezet in het kader van de documentaire van Emma Westerman, praatten ze openhartig over de show en de afgelopen elf jaar, waarin zij na de hype op eigen kracht verder moesten gaan. Een documentaire over de verslavende werking van roem, de macht van media en het gefabriceerde sprookje dat talentenshow heet. En over de onvermijdelijke vraag: wat doe je als de aandacht wegvalt?
Ik ben door deze documentaire geraakt. Ik kan niet anders zeggen. Niet zozeer geraakt door ‘het verhaal’, de insinuaties en of de getoonde werkelijkheid wel de werkelijkheid van de deelnemers van toen was. Het gaat me om het proces wat de deelnemers beschrijven na de finale. Deze documentaire raakt de kern van eigenwaarde en anderenwaarde. Het is de bijna perfecte uitleg van wat een statische mindset met je doet en hoe de kandidaten in de jaren erna een weg hebben gezocht in het leven en, in sommige gevallen, actief aan de slag gegaan zijn met hun denkpatronen waardoor ze daarna op een andere manier tegen succes aan konden kijken.
De tien kandidaten deden mee aan Idols. Een programma waarvan niemand wist wat het ging worden, behalve dat het een podium bood voor talent. Dat alleen al is een broedplaats voor degenen die meedoen om hun talent te laten zien, de basismotivatie van mensen met een statische mindset. Zelfs de vragen die mensen zich stellen naar aanleiding van de manier van jurering kunnen in dit licht geplaatst worden. En op één kandidaat na hebben ze allemaal ervaren hoe het is om niet te winnen. Dat ze daar allemaal anders mee omgingen is logisch, dat het mede te maken had met het moment waarop ze de show verlieten natuurlijk ook.
The story of succes
Nothing more nothing less
We belong in a different world different world
That’s how I love you
The story of succes
You and I who would ever guess
We belong in a different world different world
That’s how I love you
Yeah That’s how I love you
De documentaire is een pareltje in zijn eenvoud waarin de kracht van kwetsbaarheid zichtbaar is wanneer de tien kandidaten vertellen over het moment dat ze van ‘gewoon’ naar ‘bijzonder’ en weer terug naar ‘gewoon’ gingen. Zosja blijft dicht bij zichzelf als ze verteld dat het bij haar cultuur hoort dat als je succesvol bent ‘roem, bekend en rijk zijn’ er bij hoort. In de documentaire kijkt ze de medekandidaten aan en zegt “Je moet hier zo’n bepaald karakter voor hebben. ‘Ik wist dat ik niet verder zou komen”. Ze heeft gekozen voor het conversatorium en lijkt daarmee het pad op gegaan te zijn naar persoonlijke groei. Ik heb diepe bewondering voor de manier waarop ze daar zit en zegt ‘ik ben teruggegaan naar mezelf en wat ik wilde’ en geniet intens van het lied dat ze daarna te gehore brengt. Dit is een vrouw die groei en ontwikkeling nastreeft, voor zichzelf en anderen.
De gedachte van mensen met een op groei gerichte mindset is: ‘Inspanning is de deur naar succes’. Hoewel het de meest succesvolle mindset is kan ik me levendig voorstellen hoe een programma als Idols daar 12 jaar geleden niet veel toe heeft bijgedragen. De deelnemers kregen tijdens het programma continue bevestiging, schare gillende fans, het applaus en de overvolle zalen. “Op handen gedragen worden, dat is niet goed voor een mens. Roem is best wel verslavend” zegt Joel in het begin. Want wat doet het met een mens als je marktwaarde hoger is dan je eigenwaarde.?
“Na Idols was het in het begin een roze wolk. Op een gegeven moment moet je aan je eigen carriere werken, het gaat niet meer vanzelf, de buitenwereld blijkt niet meer te zijn wie je dacht te zijn. En je gaat aan jezelf twijfelen… ben ik wel zo’n goede zangeres?” geeft Demi openlijk toe. Ze krijgt bijval van anderen. Dat komt omdat we begonnen zijn in een onwijs luxe positie. We zijn aan de top begonnen en kunnen alleen maar afdalen. Zich afvragend hoe anderen dit eigenlijk doen. Welke mindset je hebt wordt zichtbaar op het moment dat je merkt “Je moet er zelf harder voor werken, het gaat niet meer vanzelf”, zoals Jim zei.
“Die aandacht… die heb je op een gegeven moment gewoon nodig. Dat gaat heel langzaam. Maar op een gegeven moment dan probeer je het te zoeken in andere zaken”. Een deel van de groep staat met elkaar te praten over te veel blowen, op stap gaan, vreemd gaan…Het is een emotioneel fragment en ik zit vastgeplakt aan mijn beeldscherm terwijl de emoties van de kandidaten voelbaar zijn. “Te veel bezig zijn met aandacht… want als het er niet is… dan wordt je geconfronteerd met … jezelf. Sommige zinnen in de documentaire raken me. Die wil ik ‘op pauze zetten’. uitvergroten, er een uitroepteken achter zetten.
Te veel bezig zijn met aandacht… want als het er niet is… dan wordt je geconfronteerd met … jezelf !
Om vervolgens weer teruggezogen te worden in het geheel van fragmenten. Ik bekijk de documentaire de eerste dag drie keer achter elkaar. Fragmenten worden korte video’s in mijn hoofd. Bijvoorbeeld het verhaal van Bas die niet terug naar zijn oude school wilde omdat het voelde als een ‘stap terug’. Marieke die aangeeft dat ze de hulpverlening is ingegaan vanwege de wens tot bevestiging en nu graag iets voor een ander wil betekenen. Of Joel die aangeeft dat hij lang geworsteld heeft met wie hij door Idols dacht te moeten zijn, te voldoen aan het beeld dat anderen van hem hadden.
Documentairemaker Emma Westermann zegt in de Telegraaf: De eerste deelnemers waren nog heel puur. Ze werden overvallen door de impact van het programma. Dat gold trouwens ook voor de makers, heb ik begrepen. Na Idols-I werd dat anders. Op haar site schrijft ze “Het eerste seizoen van Idols is historisch. Iedereen boven de 18 jaar weet wie Jamai en Jim zijn. Sinds die eerste Idols worden we overspoeld door talentenshows. Desondanks weten wij als kijker weinig af van wat het meedoen aan zo’n programma teweeg brengt. De tien oud-finalisten vertellen hun persoonlijke verhaal en laten zien wat het plotseling krijgen van roem (en het afnemen ervan) echt met je doet.” Ze spreekt met Joel en merkte dat hij de verslavende werking van roem nooit helemaal had kunnen afschudden. “Idols was het paradijs”, zei hij, “alles wat erna kwam stond daarmee in schril contrast”. Zo ontstond het idee om een film te maken over die ervaring. Via Joel kwam ik in contact met zijn mede-finalisten en stuk voor stuk zegden ze hun medewerking toe.” Op de site van Emma zie ik meer stukken die me raken, over ‘generatie nooit genoeg’ of het thema ‘concurrentie over jonge volwassenen’. Ik hoop haar en Joel ooit te mogen ontmoeten. Om met ze over deze thema’s te praten. Mijn eigen menselijke kanten beter te leren kennen doordat zij ze opengooien.
Want volgens mij wordt de wereld daar beter van. Enerzijds heb je de mensen die vanalles over deze documentaire vinden in het licht van het ‘al dan niet waar zijn’ van de insinuaties. Maar dat is niet waar het leven om gaat. Leven gaat om emoties, om hoe je met zaken omgaat. Om jou als persoon, om je gevoelens, je eigenaardigheden en de verbinding die we hebben met anderen. En Emma, Joel en alle anderen hebben de luiken weer wat verder opengezet om het daar met elkaar over te kunnen hebben. Een grote dank vanuit de bodem van mijn hart!
De documentaire terugkijken, dat kan HIER.
