Als je je rot voelt en naar een non-duaal coach gaat krijg je vaak iets te horen als: “Je hoeft er niet in mee te gaan, het is maar een gedachte.” of “Het is gewoon wat het is, daar hoef je niets van te vinden.” Klinkt bevrijdend, toch? Je hoeft je nergens druk om te maken.
Maar daar wringt iets. Gevoelens ontstaan niet uit het niets; ze worden gevormd in hoe we met elkaar omgaan.
Hier loop ik tegenaan in gesprekken met sommige nonduale denkers. Wanneer ik zeg dat we als samenleving mogen leren hoe ervaring ontstaat, krijg ik vaak te horen: “Als je zegt dat er iets moet veranderen, impliceert dat dat er iets mis is. En dat is het niet.”
Hoewel goed bedoeld, voelt het soms als een subtiele ontkenning. Alsof het nooit zinvol is om te onderzoeken hoe dynamieken ontstaan en doorwerken in onze samenleving.
Je kunt als mens leren dat je subjectieve gevoelens niet ‘de waarheid’ zijn, dat maakt het leven makkelijker. Maar dat betekent niet dat ze er écht niet toe doen of de coach ontslaan van ethische verantwoordelijkheid.
Ervaring ontstaat namelijk niet in een vacuüm. We zijn geen losse individuen die toevallig iets voelen; wat we denken, doen en hoe we elkaar zien, komt voort uit een groter geheel. Daarom is inzicht belangrijk. Niet om in het verleden te graven of gevoelens te analyseren, maar om te zien hoe patronen zich blijven herhalen en welke keuzes we daarin hebben als samenleving.
Dit zie je terug in hoe culturen onbewust normen en waarden doorgeven.
Stel, je groeit op in een land waar ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’ de norm is. Waar zelfstandigheid en nuchterheid belangrijk zijn, je falen moet vermijden en gevoeligheid al snel als ‘overdreven’ of ‘lastig’ wordt gezien. Van jongs af aan leer je emoties te relativeren, ‘niet aan te stellen’ en vooral functioneel te blijven.
Welke gevoelens roept dat op? Je moet bescheiden zijn, maar ook ‘je eigen broek ophouden’. Niet klagen, niet te veel voelen, en zeker niet verwachten dat de wereld zich naar jou voegt. Zo ontstaat een onuitgesproken norm: als je ergens last van hebt, ligt dat aan jou. Dan is er iets mis met je.
Als we blijven zeggen dat alles ‘maar een illusie van het ego’ is, blijft alles zoals het is. Dan blijft alles een individueel probleem in plaats van een sociaal fenomeen. Missen we het signaal dat we iets collectief mogen herzien.
En dát is waarom nonduaal inzicht mij soms teleurstelt. Niet omdat het onwaar is, maar omdat het vaak ophoudt bij: “Er is niks mis met je.” Terwijl de echte kracht juist ligt in het doorzien van de structuren die ons gevormd hebben en daarin een stap verder gaan.
Niet om erin te blijven hangen, maar om ze werkelijk te begrijpen. Zodat we niet alleen zien dat er niets mis is met ons, maar ook hoe we als samenleving iets wezenlijks kunnen verschuiven.
