We leven in een wereld die zwaar drukt op onze schouders. Een wereld waarin alles meetbaar en efficiënt moet zijn. Waar prestaties zwaarder wegen dan welzijn. Het utilistische en neoliberale denken heeft zich genesteld in onze systemen, en die systemen zijn geen losse entiteiten: we maken er deel van uit, en ze vormen ons net zozeer als wij hen. In de zorg betekent dat werkdruk en bureaucratie, waar mensen worden herleid tot ‘casussen’ in plaats van unieke, levende wezens. In het onderwijs leidt het tot standaardisering, waar kinderen worden beoordeeld op toetsresultaten in plaats van op hun creativiteit, groei of eigenheid. In de arbeidsmarkt uit het zich in prestatiedruk en flexibilisering, waar burn-outs worden beschouwd als een ‘normaal risico’ en je waarde afhangt van je productiviteit.
Maar systemen bestaan niet los van ons; ze bestaan door ons. En deze dynamiek veroorzaakt pijn, niet alleen in de vorm van lichamelijke uitputting of mentale vermoeidheid, maar ook in een dieper soort lijden: een gevoel van vervreemding. Het is een lijden dat ontstaat in de intra-acties tussen ons en de wereld om ons heen. We raken zo gewend aan de verwachtingen van buitenaf, dat we niet meer voelen wat we nodig hebben. Ons lichaam geeft signalen: het verkrampt, het protesteert, het roept ons toe dat iets niet klopt. Maar we negeren die signalen, omdat we geleerd hebben dat rust nemen luiheid is, dat emoties uiten zwakheid is, en dat verlangens ondergeschikt zijn aan wat het systeem van ons vraagt.
Je eigen sh*t aankijken
Sommige coaches en trainers moedigen je aan om terug te kijken naar je opvoeding, naar het systeem waarin je bent grootgebracht. Het idee is dat je door begrip en vergeving kunt loskomen van oude patronen. Maar wat als het probleem niet alleen bij je persoonlijke geschiedenis ligt? Wat als deze patronen ingebed zijn in de cultuur die ons allemaal vormgeeft? Het is niet alleen je familie of je verleden dat bepaalt hoe je denkt, voelt en handelt – het zijn de bredere intra-acties met een wereld die je voortdurend uitnodigt je aan te passen, klein te maken en mee te bewegen met wat ‘normaal’ is.
Het goede nieuws is dat je dit niet allemaal hoeft te ontleden. Je hoeft niet precies te weten waar een overtuiging vandaan komt om haar los te laten. Als je eenmaal ziet hoe onschuldig patronen en overtuigingen zich in hun samenhang hebben gevormd, kun je in één klap zien dat de dingen waarin je bent gaan geloven, helemaal niet vast staan. Veel van wat je tegenhoudt, blijkt niet meer dan een tijdelijk patroon in een groter geheel, voortgekomen uit een dynamiek die je vraagt om je aan te passen en in te passen. Maar zodra je de kracht en beweging van denken herkent als onderdeel van die samenhang, ontstaat er ruimte. Niet een ruimte los van alles, maar een ruimte waarin je kunt aanvoelen wat goed is in dit moment, in relatie tot wat zich aandient.
De ander helpen
Als je eenmaal begrijpt hoe dit werkt, zie je ook het lijden van anderen in een ander licht. Hun pijn is geen geïsoleerd probleem dat moet worden opgelost. Het is een ervaring die ontstaat in de verwevenheid van hun gedachten, gevoelens en de wereld om hen heen. In plaats van hen te overtuigen dat ze ‘gewoon hun intuïtie moeten volgen’ of dat ze ‘oké zijn zoals ze zijn,’ kun je hen iets diepers bieden: het inzicht dat hun ervaring ontstaat in relatie tot hun omgeving, en dat zij de ruimte hebben om die relatie opnieuw vorm te geven.
Dit onderscheid helpt om twee cruciale vragen helder te maken:
- Wat ligt buiten mijn macht en mag ik leren accepteren?
- Waar kan ik wél invloed op uitoefenen en mag ik in actie komen?
Door deze vragen samen te onderzoeken, open je de deur naar een nieuw begrip van vrijheid. Vrijheid is geen ontsnapping aan het systeem, maar het bewust navigeren van de intra-acties waarmee je deel uitmaakt van dat systeem. Het is een subtiel, maar wezenlijk verschil. Door helder te zien hoe denken, emoties en omstandigheden voortdurend samenkomen, kan de ander ontdekken hoe oude overtuigingen zich hebben gevormd in hun verwevenheid met de wereld. Je hoeft hen niet te helpen deze gedachten om te buigen of los te laten, maar laat ze hun context begrijpen als deel van een groter geheel.
Dit inzicht opent een deur naar nieuwe mogelijkheden. Maar daarmee zijn we er nog niet. Wat als de patronen waarin wij leven – en waaraan we ook zelf bijdragen – sommigen ondersteunen terwijl anderen verdrinken? Dan vraagt het leven niet alleen om inzicht, maar ook om actie. Niet tegen een systeem dat buiten ons staat, maar om de relaties te herconfigureren waarin dit onrecht zich voordoet. Dat vraagt moed om op te staan, vragen te stellen, verbindingen te herzien en samen nieuwe mogelijkheden te scheppen.
De wereld vraagt om betrokkenheid
Het lijkt verleidelijk om weg te kijken. “Waarom zou je je nog bemoeien met hoe de wereld gaat als je jezelf er gevoelsmatig niet druk over hoeft te maken?” Alles wat we voelen, zo wordt gezegd, is immers slechts een reflectie van ons denken. En als we ons denken tot rust brengen, verdwijnen onze zorgen vanzelf.
Dit klinkt misschien als een weg naar innerlijke vrede, maar het doet iets wezenlijks over het hoofd: het risico dat we ons afsluiten voor de verwevenheid van ons bestaan met het lijden van anderen. Wanneer we denken dat dit lijden slechts een kwestie is van een ander perspectief, ontkennen we hoe diepgaand de wereld en haar pijn verweven zijn met wie wij zijn. Onrecht zien als een abstractie of een persoonlijke ervaring ontkent onze gezamenlijke betrokkenheid en verantwoordelijkheid.
Werkelijke verbondenheid vraagt dat je ongemak niet uit de weg gaat, maar het erkent als onderdeel van een groter geheel. Dat je niet alleen het denken van anderen ziet, maar ook de verwevenheid van hun menselijkheid met de wereld waarin wij samen bestaan. Dat je opstaat wanneer je onrecht ziet, niet als een geïsoleerde daad, maar als een beweging binnen een gedeelde dynamiek.
Armoede, geweld, uitsluiting, machtsmisbruik en ecologische verwoesting zijn geen illusies die simpelweg kunnen worden weggetheoretiseerd. Ze zijn verweven met de structuren en relaties waarin we dagelijks deelnemen. Dan is luisteren naar jezelf niet genoeg; dan vraagt het leven om een bredere aandacht naar elkaar, naar de patronen waarin we leven, en naar hoe deze zich kunnen herconfigureren. De wereld vraagt om méér dan alleen kalmte van geest; ze vraagt om verantwoordelijkheid. Om de moed om niet weg te kijken, maar te erkennen dat jouw innerlijke staat en het grotere geheel elkaar voortdurend beïnvloeden. Een rustige geest is een geschenk, maar wordt pas betekenisvol wanneer ze leidt tot compassie en actie.
Het is aan ons een cultuur te creëren waarin luisteren naar jezelf samenvalt met luisteren naar anderen en handelen in het belang van het geheel. Dit vraagt om een voortdurende alertheid: om te herkennen waar acceptatie passend is en waar verandering noodzakelijk is. Want het lijden van de ander is nooit enkel een kwestie van gedachten; het is ingebed in de relaties en structuren die ons allemaal mede vormen. Soms vraagt verantwoordelijkheid niet alleen om reflectie, maar ook om het lef om die structuren te bevragen, te herschikken en te transformeren.
Soms is mededogen niet genoeg
Je bemoeienis met de wereld is een teken van betrokkenheid, van liefde voor het leven. Het is de moed om te zeggen: “Dit raakt mij. Dit gaat ons allemaal aan.” Je bemoeienis doet ertoe omdat verandering nooit alleen van binnenuit komt, maar in de dynamiek tussen binnen en buiten. Tussen denken en doen. Tussen bewustzijn en actie.
De wereld heeft jouw geestelijke helderheid nodig én je daden. Je medemenselijkheid. Je bereidheid om de verbinding niet alleen te voelen, maar te leven. Om je uit te spreken. Om te helpen. Om te spelen, om te helen, om te bouwen aan een wereld waarin iedereen kan ademen.
Dat is geen strijd uit woede of haat, maar uit liefde en verbondenheid. Voor jezelf, voor anderen, voor een wereld waarin iedereen de ruimte heeft om te ademen, te leven, en te luisteren naar wat goed is. Niet omdat het systeem het dicteert, maar omdat het leven het zelf fluistert.
Luister, voel, handel, en bemoei je ermee.
Niet vanuit paniek. Niet vanuit dwang. Maar vanuit een diep besef: we zijn verbonden. En juist daarom maakt het uit wat je doet. Jouw bemoeienis is een daad van liefde, niet van angst. En liefde, échte liefde, laat de wereld nooit aan haar lot over.
