Mijn loopbaan als Pabo docent was kort. Na een eerste module waarbij ik als extern docent werd ingezet ben ik niet meer teruggevraagd. De reden was simpelweg dat ik te hoge eisen aan de leerlingen stelde. “De gemiddelde student van negentien is nu eenmaal nog niet tot de mate zelfreflectie in staat die jij hun wilt leren”, was hetgeen ik te horen kreeg. Ik begreep wat ze zeiden en voelde het toch als gemis. Want wanneer studenten in hun opleiding hier niet mee in aanraking komen, wanneer leren ze dit dan later in hun loopbaan nog?
Ik ben overigens niet de enige die het belang van zelfevaluatie inziet. Psychologisch onderzoek toont aan dat veel professionals het moeilijk vinden om hun eigen gedachten, gevoelens en gedragingen vanuit een observerende positie te verwerken, waardoor ze niet goed kunnen anticiperen op hoe ze zouden reageren op met emoties beladen situaties.
Gedurende hun leven baseren we duizenden beslissingen op indrukken van je expertise, persoonlijkheid en moreel karakter. Of je dus een goede beslissing neemt in een bepaalde situatie, hangt tenminste gedeeltelijk af van de vraag of je zelfbeoordeling kloppend is. Soms gaat het bij verkeerde zelfinschatting alleen om verloren tijd of moeite op andere momenten echter worden degenen met wie je werkt als docent, begeleider of leidinggevende daardoor geschaad. Een verminderd zelfbewustzijn draagt bij aan mogelijke negatieve uitkomsten in de vorm van spanning of conflict tussen het bewuste en onbewuste zelf, waardoor ook interpersoonlijke moeilijkheden kunnen ontstaan. Het vergroten van zelfkennis is dus niet alleen een academische bezigheid, maar ook een middel om je professionele houding te optimaliseren.
There are three things extremely hard: steel, a diamond, and to know one’s self. (Benjamin Franklin)
De krachten die sociaal gedrag beïnvloeden zijn complex – en mensen hebben zelden toegang tot alle informatie om een kloppend beeld van zichzelf te verkrijgen. Daarom is ‘ken u zelve’ ook zo’n moeilijke taak, zoals Benjamin Franklin ook scherp opmerkte in het citaat wat ik hierboven aanhaalde. Maar zelfs wanneer iemand alle informatie over zichzelf zou hebben dan speelt er ook nog eens de neiging mee om bepaalde zaken te negeren, simpelweg omdat je niet van dat deel van jezelf houdt of liever niet zo gezien zou worden. Onder de oppervlakte speelt alles wat je niet zou willen zijn wel degelijk mee. En het is dit deel van jezelf dat tevoorschijn kan komen in onverwachte of stressvolle situaties.
De truc is natuurlijk hoe je een waarnemer van jezelf kunt worden, vooral van je onbewuste processen. Door middel van spel is dit heel goed mogelijk. Wanneer we spelen valt immers het bestaande denkkader weg. Is alles geoorloofd. Zijn verbinding en veiligheid het uitgangspunt. Vinden we emoties boeiend en interessant. En in de ruimte die ontstaat komen we tot de kern. Daar kunnen we onszelf vinden. Is kwetsbaarheid een prachtige kracht.
Mindfulness is daar van oudsher een geschikte methode voor. Reeds eeuwenlang observeren mensen hun gevoelens en volgen ze tot de bron van de gedachte waar deze uit voortsprong, om de belemmerende overtuiging vervolgens te laten gaan. Tegenwoordig ontdekt men steeds meer dat improviseren meditatie in beweging is.
Improviseren biedt deelnemers ervaringsgericht de mogelijkheid hun gelaagdheid te ontdekken. Én zichzelf als vanuit ‘bewustzijn’ te beschouwen, zoals je geniet van een schouwspel op het toneel. Zo kun je je overgeven aan het pure plezier van de verbeelding, het mysterie van jezelf en (her)ontdek de bron in jezelf van waaruit authenticiteit ontstaat. Dus als je in jouw woonplaats een groep vind waar je je bij aan kunt sluiten, doe dat dan. Je doet jezelf (en anderen) een groot plezier mee!
