We praten over onzekerheid alsof het een objectief gegeven is. Alsof het iets is dat we kunnen hebben en dus ook iets waar we mee moeten leren omgaan. Organisaties zoeken manieren om verandering te beheersen, beleidsmakers willen risico’s managen, en in persoonlijke ontwikkeling klinkt het mantra: leer leven met onzekerheid.
Dat klinkt wijs, maar wat is onzekerheid eigenlijk?
We voelen ons onzeker over de toekomst, maar dat is gewoon de mind die een scenario projecteert. We twijfelen over een beslissing, maar dat is de mind die doet alsof er een ‘juiste’ keuze bestaat. We willen leren omgaan met onzekerheid, maar dat is de mind die zichzelf wijsmaakt dat onzekerheid iets is dat opgelost kan worden.
Terwijl onzekerheid niets anders is dan het ongemak dat ontstaat wanneer je iets probeert te controleren dat niet te controleren valt.
En dat is precies waar we de vloer kunnen aanvegen met al die methodes en strategieën. Want onzekerheid is geen issue. Het is een gedachte, een concept, een manier waarop we grip proberen te krijgen op iets wat per definitie niet vast te grijpen is. We hoeven helemaal niet te leren omgaan met onzekerheid. We hoeven alleen maar te stoppen met doen alsof er iets mis is met niet-weten.
Maar ja, dat zeg je niet zomaar tegen een bestuurder die de begroting rond moet krijgen. Of tegen iemand die het gevoel heeft dat onzekerheid hem of haar in de weg zit om een fantastisch leven te leiden.
In de praktijk zitten mensen vast in systemen waarin onzekerheid wél een probleem is. En je kunt niet verwachten dat iemand die zijn carrière heeft gebouwd op controle en planning ineens geen probleem meer heeft omdat jij zegt: Joh, onzekerheid bestaat niet, laat het los.
Maar wat dan wél? Simpel. Niet uitleggen, maar laten ervaren.
Laten voelen hoe structuren vloeibaar zijn. Door te improviseren, zodat niet alles vast hoeft te liggen. Door paradoxale vragen te stellen, zoals: Wie heeft er baat bij dat jij deze onzekerheid als een probleem ziet? Door niet onzekerheid te managen, maar ermee te spelen. Door het lijf te laten voelen wat er gebeurt als je niks vasthoudt.
Want onzekerheid verdwijnt niet doordat je er beter mee leert omgaan. Het verdwijnt zodra je stopt te geloven dat het een probleem is.
En dan? Dan hoef je niets. Geen stappenplan. Geen technieken. Geen nieuwe manier om het ‘beter te begrijpen’. Misschien voel je ergens dat wat je dacht dat onzekerheid was, gewoon een idee is. Misschien, héél even, hoef je niets op te lossen.
En misschien is dát wel de grootste ontspanning die er is.
Onzekerheid is niet het probleem. Ons idee erover wel.
