In deze blog wil ik verdergaan waar ik eerder schreef over waardenontwikkeling volgens Spiral Dynamics. Hoewel mensen die in hun ontwikkeling zijn aanbeland op dit niveau wellicht minder in duidelijke terminologie kunnen worden gedefinieerd lijken ze wel op dezelfde boodschap te ‘resoneren’ en elkaar hierin ook te herkennen. Op dit tweede niveau leven betekent bewust kiezen voor nieuwsgierigheid, opmerkzaamheid en acceptatie. Het betekent dat je een pad bewandelt dat niet meer zo verstrikt is in een beperkte zelfvervullende, ‘zichzelf bewijzen’ mentaliteit. Je leeft eerder alsof het einde geen vaststaand doel is maar onderweg kan verschuiven, terwijl je tegelijkertijd diep gegrond bent in een gevoel van “ik”.
Wanneer we verschuiven van de ‘1st Tier’ naar de ‘2th Tier’ sluiten we niemand meer uit. Er is geen buitenstaander meer om naar te wijzen die iets fout of verkeerd heeft gedaan. Zelfs ‘Groen’ die beweert voor tolerantie en diversiteit te zijn duldt eigenlijk niemand die deze waarden buitensluit. Eenmaal in Geel beland van de Second Tier gaat het niet meer om de ander. Iedereen – wat hij of zij ook kiest – is oké. En daarmee komt mededogen in het spel. De focus komt te liggen op de relaties tussen mensen en ‘cirkels’ of ‘organisaties’. Geel ziet hierin meer of minder passende verbindingen die kunnen ontstaan en kan beschrijven waarom iets wel of niet op de lange termijn behulpzaam zal zijn. Dat is een grote sprong voorwaarts op de schaal van menselijke ontwikkelingsstadia. Letterlijk een verschuiving van polariteit naar relatie. Slechts een klein percentage van de mensheid zal deze maken.
Gepaard met dit hogere niveau van ontwikkeling is de verruiming van bewustzijn en biedt een vruchtbare grond voor creatief en effectief leiderschap (zoals Wayne Carr, Ph.D. dit zo mooi verwoord). Omdat we als mens qua ontwikkeling verschillende lijnen volgen kan het zijn dat iemand bijvoorbeeld wel al cognitief op het tweede niveau is beland maar emotioneel, sociaal, spiritueel en fysiek nog niet.
Geel – Ik – Synergie (2e Tier):
Plotseling besef je dat je verschillende denkwijzen tegelijkertijd kunt hebben. Relativisme maakt daarbij plaats voor systeemdenken: het besef dat alles onderling verbonden is en dat de mens hier een actieve rol in speelt. Zaken doorzien is hierin de kernbehoefte. Je probeert zaken te begrijpen, te doorgronden. Na de democratische beslisvorm van groen, gaat geel de dialoog aan. Er is in een gesprek wellicht ook meer metacommunicatie dan uitwisseling van specifieke standpunten mogelijk. Omdat zoals bij alle fases voorgaand gedrag nog altijd ingezet kan worden (coping) kun je kwaliteiten inzetten daar waar nodig.
Je gaat je eigen rol opeisen in de wereld. Als mens ga je jouw behoefte om je intellectueel te ontwikkelen vervullen en probeert de complexiteit van de wereld waarin we leven te begrijpen en ingewikkelde denkwijzen met elkaar in samenspraak te krijgen. Je ziet verandering als iets normaals en niet meer als bedreiging voor de bestaande gang van zaken. Geel denken komt (nog) niet zoveel voor in de huidige samenleving en vaak tref je in een organisatie wel een medewerker aan die wel leuk maar ook een beetje apart is.
Doordat je de wereld beter begrijpt en de context in brede zin (zonder oordeel) mee kunt nemen is er meer vrijheid van autoriteit. Je komt als het ware meer los van het culturele denken waarin je bent opgegroeid of omgeving. En er is meer embodiment. Ze kunnen zichzelf als het ware vollediger ‘voelen’, belichamen en vieren. Er wordt minder geleefd vanuit verwachtingen of overtuigingen en meer vanuit een stroom van nieuwe sensorische input en intuïtieve micro-anticipaties waarmee ‘het gevoelde heden’ continue opnieuw wordt gevormd. Mensen zijn op dit niveau dan ook minder bang voor hun eigen macht en zullen deze dan ook niet zo snel afzwakken met valse bescheidenheid. Hierdoor neemt het gevoel van concurrentie af en ontstaan er gemakkelijker creatieve manieren voor samenwerking.
Turquoise – Wij – Holistisch (2e Tier):
Alles is met alles verbonden, dat voel je en daar pas je je gedrag op aan. Je denken wordt intuïtief, werken wordt coöperatief waarbij dat wat gaat gebeuren mag ‘ontstaan’ in het moment. Turquoise is de fase waarin de wereld wordt gezien als een voortdurend veranderend geheel. Er is een besef van orde in de chaos, doordat het zelf op zich bestaat en tegelijkertijd deel uitmaakt van een groter geheel. De wereld wordt dan ook gezien als een interactief, onderling systeem. In deze fase ben je het materiële voorbij en heb je een wereldbeeld ontwikkeld waarbij de samenhang tussen de verschillende onderdelen begrepen wordt. Er komt een ‘weten’ dat de consequenties van het menselijk handelen het eigen leefsysteem bedreigen. Verbinding wordt daarom wederom belangrijk. Je neemt nu de consequenties voor je eigen handelen voor zowel je omgeving als het milieu. Er is sprake van wederkerigheid en mededogen is een belangrijke waarde. Op dit niveau ben je makkelijker in staat om de ‘vruchtbare leegte’ te gebruiken en beslissingen te nemen op basis van je intuïtie. Met een heldere intentie kun je immers onbevangen in het onbekende springen en onderweg bijsturen waar dit nodig is.
Het gevoel van vrijheid wordt aangevuld met een vermogen tot het voelen van ‘leegte’ (no mind) welke tezamen speelruimte geven. Dit kun je je bewust zijn als een nieuwsgierige interesse in wat er gaat komen (zoals improvisanten vaak ervaren) gemixt met een bepaalde ontspannen afstandelijkheid. Er is meer aarding in alle dingen zoals ze fenomenologisch zijn op dat moment, zelfs als er ongemak, ontevredenheid of ondraaglijke pijn is. Het creëert een onderliggend gevoel van welzijn en geaard zijn. Het is daar waar werkelijke diepe heling ontstaat.
We kunnen emotioneel genezen waneer we bereid zijn om onze gevoelens te voelen. Onze poorten van kwetsbaarheid open durven laten gaan. We onze hardheid durven laten smelten. We het risico durven nemen het onbekende in te stappen. Het onverwachte te laten gebeuren. We elke pijn die aan de deur klopt binnenlaten als een goede vriend, nieuwsgierig naar zijn verhalen. Heling ontstaat wanneer we onszelf mogen zijn. Met al onze verboden impulsen en verlangens, hoe onaanvaardbaar ze soms ook lijken te zijn. Er is geen deel dat geen onvoorwaardelijke aandacht verdient. Er is geen deel dat het niet verdient om zich volledig te ontvouwen en zijn rechtmatige plaats te vinden.
Welzijn ontstaat wanneer we voelen te kunnen vertrouwen op onze aangeboren intelligentie. Wanneer we durven reizen naar de grenzen van onze comfortzone en op speelse wijze onbekende territoria gaan verkennen. Simpelweg omdat we het onszelf gunnen dingen te ervaren waarvan we niet wisten dat het er was. Bereid te voelen en te ervaren wat nog nooit is gevoeld en ervaren, zodat ook jij kunt ontdekken wie je werkelijk bent. En dag na dag opnieuw die nieuwe waarheid te kunnen leven: alles is goed zoals het is. En jijzelf dus ook.
De volgende stap: Coral
Koraal wordt genoemd als volgende kleur in de cyclus. Het is hier waar er als het ware een nieuwe geboorte plaatsvind. Vaak hebben mensen hier ook de neiging om zichzelf een nieuwe naam te geven; denk bv aan mensen als Eckhart Tolle, Vera Helleman of Lou Niestadt. Allen voelden ze dat het tijd was om opnieuw, maar subtieler deze keer, tevoorschijn te komen. Alsof ze volledig wilden leven in het licht van wat ze mochten komen brengen op de wereld. Koraal is de kleur die je leert uitdrukken zonder schaamte of schuldgevoel omwille van de evolutie. Het is hier waar de Wise Fool opstaat!