Wellicht heb je ooit in een meditatie gemerkt dat het bewustzijn geen grenzen kent. Met je gedachten kun je naar de zon en de maan, reizen naar tijden ver voor je geboorte en even makkelijk reis je in gedachten ver vooruit de toekomst in. Het is onzijdig, onpartijdig en oneindig. Als een stille getuige op de achtergrond. Zoals de vloer ook vloer kan zijn voordat deze wordt gedefinieerd in hier en daar. Deze ruimtelijkheid wordt het in het dagelijks leven vaak versluierd door gedachten, emoties en percepties maar is voor ons mensen altijd aanwezig, ook als we ons daar niet bewust van zijn. Wie erop gaat letten zal merken dat de ruimtelijkheid groot genoeg voelt om jouw lijfelijke ervaring erin op te merken. Het is groot genoeg dat geluiden of gedachten erin kunnen verschijnen. Emoties. Je ademhaling. Alles spoelt door deze ruimtelijkheid heen.

Deze ruimte is jouw speelruimte. Hierin kan alles ontstaan en mag alles bestaan. Want wat er ook in verschijnt, deze ruimte blijk onveranderlijk te zijn. Het is daar waar in mijn ogen ‘spel’ ontstaat. Spelen heeft de mogelijkheid om grenzen te overbruggen, voorbij oordelen te gaan. Het verbindt dat was niet verbonden is op creatieve wijze met elkaar. Wie speelt lijkt als het ware even ‘los te staan’ van de werkelijkheid. Alsof je in een andere niet-alledaagse werkelijkheid stapt. Spelen/niet spelen bestaat vanuit dat oogpunt niet ‘na elkaar’ in de tijd, maar ze zijn er tegelijkertijd. De omstandigheden maken daarvoor ook niet uit, wie speels is vind ruimte; altijd en overal. Het is eerder een andere blik op een situatie; zoals dat je partner de tofste en soms meest irritante persoon ter wereld kan zijn. Het is maar net met welke blik je kijkt. Wanneer het leven even niet relaxt, fijn en speels voelt betekend dat niet dat er iets mis met je is, maar eerder dat je die andere kant even niet meekrijgt. Je kunt er gerust op zijn dat het wel weer een keer komt.

Playfulness en nondualiteit hebben met elkaar te maken omdat ze beide kunnen worden gezien als manieren om ons bewustzijn te verruimen en ons te bevrijden van beperkende gedachten en overtuigingen. Playfulness verwijst naar het vermogen om speels en creatief te zijn, om spontaan te handelen en onszelf te bevrijden van de beperkingen van ons dagelijkse leven. Wanneer we speels zijn, zijn we vaak meer open en ontspannen, en staan we meer open voor nieuwe ervaringen en perspectieven.

Nondualiteit verwijst naar een spiritueel concept waarbij het onderscheid tussen subject en object wordt opgeheven. In een nondualistisch perspectief wordt alles gezien als één geheel en bestaat er geen scheiding tussen bijvoorbeeld mens en natuur, of tussen de verschillende aspecten van ons eigen bewustzijn. Dit kan leiden tot een gevoel van eenheid en verbondenheid met alles om ons heen. Wanneer we speels zijn, kunnen we ons bewustzijn openstellen voor nieuwe mogelijkheden en kunnen we ons bevrijden van onze gebruikelijke gedachtenpatronen. Dit kan ons helpen om ons meer bewust te worden van de eenheid van alles en van onze eigen nondualistische aard. Op dezelfde manier kan een nondualistische benadering ons helpen om speelser te zijn en ons meer open te stellen voor nieuwe ervaringen en perspectieven. Kortom, playfulness en nondualiteit kunnen beide worden gezien als manieren om ons bewustzijn te verruimen en ons te bevrijden van beperkende gedachten en overtuigingen, en kunnen daarom op verschillende manieren met elkaar verbonden zijn.

In het nondualistische perspectief wordt ervan uitgegaan dat alles één is en dat de dualiteit van het menselijk denken en bewustzijn een illusie is. Vanuit dit perspectief zou men kunnen stellen dat baby’s geboren worden met een nonduale mind. Baby’s hebben nog geen volledig ontwikkeld bewustzijn en denkvermogen zoals volwassenen dat hebben. Ze hebben nog geen besef van dualiteit en ervaren de wereld als een samenhangend geheel. Ze zijn nog niet in staat om abstract te denken en om concepten als goed of fout, of ik en jij te begrijpen. Daarom zou men kunnen stellen dat baby’s in zekere zin een nonduale mind hebben. Ze zijn nog niet beïnvloed door de dualiteit en de concepten die wij als volwassenen hebben geleerd en hebben nog geen idee van de grenzen tussen zichzelf en de wereld om hen heen. Het is echter belangrijk om op te merken dat deze nonduale toestand van bewustzijn niet noodzakelijkerwijs blijvend is. Naarmate baby’s opgroeien en zich ontwikkelen, zullen ze geleidelijk aan de dualiteit en de concepten die wij als volwassenen hebben geleerd, gaan begrijpen en ervaren.

Ja, het feit dat baby’s nog geen volledig ontwikkeld bewustzijn en denkvermogen hebben en geen besef hebben van dualiteit, kan een reden zijn waarom ze speels zijn. Spelen is namelijk een natuurlijke manier om te ontdekken en te leren over de wereld om hen heen. Voor baby’s is spelen een manier om hun zintuigen te verkennen, hun motorische vaardigheden te ontwikkelen en hun emoties te uiten. Ze zijn nog niet beïnvloed door de concepten van goed en fout of wat sociaal acceptabel is en zijn dus vrij om te spelen op een manier die natuurlijk en spontaan is. Spelen kan ook een manier zijn om de hersenfuncties te ontwikkelen en te versterken, zoals probleemoplossend denken, geheugen en cognitieve vaardigheden. Baby’s leren door middel van trial-and-error, door te experimenteren en te ontdekken wat werkt en wat niet. Dus ja, het feit dat baby’s nog een nonduale mind hebben en geen besef hebben van dualiteit kan zeker een factor zijn waarom ze zo speels zijn en op een natuurlijke manier de wereld om hen heen ontdekken.

Een playful nonduaal perspectief zou een manier van denken en leven kunnen zijn waarbij men open en ontvankelijk is voor nieuwe ervaringen en perspectieven, zonder vast te zitten in rigide denkpatronen of dualiteit. Hier zijn enkele voorbeelden van wat dit zou kunnen inhouden:

  1. Het vermogen om te spelen en creatief te zijn zonder je zorgen te maken over goed of fout. Dit kan leiden tot meer spontaniteit en vrijheid om nieuwe dingen te proberen.
  2. Een houding van acceptatie en gelijkmoedigheid ten opzichte van alles wat zich voordoet, zonder te oordelen of te labelen. Dit kan helpen om te voorkomen dat je vast komt te zitten in dualistisch denken, waarbij je de wereld ziet als verdeeld in goed en slecht, juist en onjuist, enzovoort.
  3. Een diep gevoel van verbondenheid met alles om ons heen, inclusief andere mensen, dieren en de natuurlijke wereld. Dit kan leiden tot een gevoel van liefde en compassie voor alles wat leeft, en kan ons helpen om te handelen vanuit een plaats van zorg en mededogen.
  4. Het vermogen om te leven in het moment en te genieten van de ervaringen die we opdoen, zonder vast te zitten in verleden of toekomst. Dit kan leiden tot meer aanwezigheid en mindfulness in ons dagelijks leven.
  5. Een besef van de tijdelijkheid van alles en het vermogen om los te laten en te accepteren wat er komt en gaat, zonder te blijven vasthouden aan wat er is geweest of wat er zou moeten zijn. Dit kan ons helpen om meer in het moment te leven en te genieten van de ervaringen die we hebben.

Kortom, een playful nonduaal perspectief is een manier van denken en leven waarbij we ons openstellen voor nieuwe ervaringen en perspectieven, zonder vast te zitten in rigide denkpatronen of dualiteit, en waarbij we ons verbonden voelen met alles om ons heen. Dit kan leiden tot meer spontaniteit, vrijheid en vreugde in ons dagelijks leven. Hoewel er geen specifieke term is voor “playful nonduaal perspectief”, zijn er wel verschillende concepten en praktijken die overeenkomen met de kenmerken van dit perspectief in verschillende filosofische en spirituele tradities..

1. Taoïsme

Het Taoïsme is een Chinese filosofische en religieuze traditie die zich richt op het bereiken van harmonie en balans in het leven door middel van het volgen van de natuurlijke orde van de wereld. Enkele ideeën uit het Taoïsme die overeenkomen met een playful nonduaal perspectief zijn:

  • Het idee van “wu wei”, wat zich vertaalt als “niet-doen”. Dit verwijst naar het idee dat men het best handelt door niet te handelen, door zich over te geven aan de natuurlijke stroom van het leven. Dit kan leiden tot een gevoel van speelsheid en ontspanning in het omgaan met het leven.
  • Het idee van de “drie schatten”: compassie, nederigheid en bescheidenheid. Door deze deugden te cultiveren, kunnen we ons openstellen voor de wereld om ons heen en ons verbonden voelen met alles wat leeft.

2. Advaita Vedanta:

Advaita Vedanta is een Indiase filosofische traditie die zich richt op het bereiken van verlichting door middel van zelfrealisatie en het inzicht dat het individuele zelf (de “atman”) identiek is aan het universele zelf (de “Brahman”). Enkele ideeën uit Advaita Vedanta die overeenkomen met een playful nonduaal perspectief zijn:

  • Het idee van “neti neti”, wat zich vertaalt als “niet dit, niet dat”. Dit verwijst naar het idee dat we ons niet kunnen identificeren met onze gedachten, gevoelens of zelfs ons lichaam, omdat deze allemaal voorbijgaande verschijnselen zijn. Dit kan ons helpen om los te laten en ons open te stellen voor nieuwe ervaringen en perspectieven.
  • Het idee van “viveka”, wat zich vertaalt als “onderscheidingsvermogen”. Door ons bewust te zijn van de verschillen tussen wat tijdelijk is en wat blijvend is, kunnen we ons richten op wat werkelijk belangrijk is en ons openstellen voor het moment.

3. Boeddhisme:

  • Zen Boeddhisme is een Japanse boeddhistische traditie die zich richt op het bereiken van verlichting door middel van meditatie en het cultiveren van mindfulness en inzicht. Enkele ideeën uit het Zen Boeddhisme die overeenkomen met een playful nonduaal perspectief zijn:
    • Het idee van “shoshin”, wat zich vertaalt als “beginnersgeest”. Dit verwijst naar het idee dat we ons open moeten stellen voor nieuwe ervaringen en niet moeten vasthouden aan onze vooroordelen of ervaringen uit het verleden. Dit kan leiden tot meer speelsheid en creativiteit in ons denken en handelen.
    • Het idee van “mu-shin”, wat zich vertaalt als “geest zonder geest”. Dit verwijst naar het idee dat we ons niet moeten vastklampen aan onze gedachten of emoties, maar ons open moeten stellen
  • Een voorbeeld van een concept dat overeenkomt met een playful nonduaal perspectief is het Boeddhistische begrip van “upaya”, wat zich vertaalt als “vaardigheid in middelen”. Upaya verwijst naar het vermogen om creatief en speels te zijn bij het vinden van oplossingen voor problemen, zonder vast te zitten in rigide denkpatronen. Specifiek is het van toepassing bij het overdragen van wijsheid aan anderen. Een wijs mens zal de waarheid der dingen rechtstreeks waarnemen, door directe ervaring, en de innerlijke geheimen van de natuur zullen voor hem een open boek zijn. Toch is hij niet in staat om zijn inzicht goed onder woorden te brengen, omdat hij beseft dat woorden vanuit hun duale karakter door iedereen anders begrepen zullen worden. Iedereen die een leer onderwijst die afhankelijk is van letters en woorden is slechts een babbelaar, omdat de waarheid achter letters, woorden en boeken ligt. Wil je wijsheid overdragen, dan zul je dat mogen doen op een manier die precies bij de aard van de ander past. Door goed te luisteren naar de ander kun je zijn standaard ‘denk- of ervaringswereld’ ontdekken in de naar voren gebrachte gedachten. Upaya geeft je het vermogen om aan te sluiten bij de ander.

4. Sufisme:

Sufisme is de mystieke tak van de Islam die zich richt op het bereiken van een diepe spirituele verbinding met God. Enkele ideeën uit het Sufisme die overeenkomen met een playful nonduaal perspectief zijn:

  • Het idee van “fana”, wat zich vertaalt als “verdwijning”. Dit verwijst naar het idee dat we ons ego moeten loslaten en ons open moeten stellen voor de wil van God. Door ons te concentreren op God in plaats van onszelf, kunnen we meer speelsheid en vreugde in ons leven ervaren.
  • Het idee van “dhikr”, wat zich vertaalt als “herinnering”. Dit verwijst naar het idee dat we ons bewust moeten zijn van God in ons dagelijks leven. Door ons te concentreren op de aanwezigheid van God in alles om ons heen, kunnen we ons meer verbonden voelen met het universum en de speelsheid en creativiteit van het leven ervaren.

5. Joodse mystiek:

Joodse mystiek is de mystieke tak van het Jodendom die zich richt op het bereiken van een diepe spirituele verbinding met God en de wereld om ons heen. Enkele ideeën uit de Joodse mystiek die overeenkomen met een playful nonduaal perspectief zijn:

  • Het idee van “tsimtsum”, wat zich vertaalt als “terugtrekking”. Dit verwijst naar het idee dat God zichzelf heeft teruggetrokken om de wereld te scheppen. Door ons bewust te zijn van deze terugtrekking, kunnen we ons openstellen voor de speelsheid en creativiteit van het leven.
  • Het idee van “tzimtzum kloli”, wat zich vertaalt als “algemene terugtrekking”. Dit verwijst naar het idee dat God zichzelf heeft teruggetrokken om de wereld te scheppen, maar dat er nog steeds een vonk van zijn goddelijke aanwezigheid in alles om ons heen is. Door ons bewust te zijn van deze vonk, kunnen we ons meer verbonden voelen met het universum en de speelsheid en creativiteit van het leven ervaren.

6. Stoïcisme:

Stoïcisme is een filosofische traditie die zich richt op het bereiken van innerlijke rust en kalmte in het leven door middel van deugdzaamheid en rationeel denken. Enkele ideeën uit het Stoïcisme die overeenkomen met een playful nonduaal perspectief zijn:

  • Het idee van “apatheia”, wat zich vertaalt als “ongevoeligheid”. Dit verwijst niet naar het ontbreken van emoties, maar naar het vermogen om emoties te beheersen en niet te laten beheersen door onze emoties. Door ons bewust te zijn van onze emoties en niet te worden meegesleept door hen, kunnen we ons meer openstellen voor nieuwe ervaringen en perspectieven.
  • Het idee van “logos”, wat zich vertaalt als “rede”. Dit verwijst naar het idee

7. Positieve psychologie

Een andere term die enigszins aansluit bij het idee van een playful nonduaal perspectief is “flow”, een term die is bedacht door psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi. Flow verwijst naar een toestand van volledige betrokkenheid bij een activiteit, waarbij men zich volledig opgaat in de activiteit en de tijd lijkt te verdwijnen. Er zijn ook verschillende spirituele en filosofische tradities die vergelijkbare ideeën en praktijken omvatten, zoals Taoïsme, Advaita Vedanta en Zen Boeddhisme.