Stel, iemand deelt op social media: “Ik voel dat er iets nieuws in de lucht hangt, een verandering, maar ik weet nog niet welke kant het opgaat. Misschien brengt een lange wandeling vandaag helderheid.” En dan reageert een coach eronder: “Denk je dat helderheid nodig is?” Op het eerste gezicht lijkt het een onschuldige, misschien zelfs diepzinnige vraag. Maar in feite wordt de hele ervaring van de ander hiermee geneutraliseerd.
De oorspronkelijke post is een prachtig voorbeeld van een menselijk moment: iemand voelt een roeping, een beweging, een openheid naar wat komt. Maar in plaats van daarop in te gaan, kaatst de coach het terug met een vraag die de hele dynamiek platlegt. Wat gebeurt hier?
1. In plaats van mee te bewegen met de beleving van de ander, wordt er subtiel gesuggereerd dat de hele zoektocht naar helderheid niet nodig is. Alsof het slechts een mentale constructie is die je kunt laten vallen, in plaats van iets dat werkelijk in interactie met de wereld ontstaat.
2. De vraag suggereert dat je geen helderheid nodig hebt. Dat alles al perfect is. Maar dit miskent de menselijke ervaring als een dynamisch proces. Juist in het spelen met inspiratie, in het openstaan voor iets nieuws, ontstaat beweging.
3. Door te vragen of helderheid wel nodig is, wordt het hele idee van een call to adventure ondermijnd en wordt er een nieuwe norm neergelegd; namelijk ‘dat er niets hoeft te veranderen’. Terwijl de oorspronkelijke post juist een beweging laat zien: een verlangen om te ontdekken, om ergens door geraakt te worden. De coach trekt dat terug in een soort nihilistische neutraliteit waarin alles al goed is zoals het is en er dus niets hoeft te bewegen.
En dát is waar ik soms vastloop in sommige spirituele of nonduale kringen. Ze bedoelen het goed, maar hun woorden maken alles vlak. Elke impuls, elk verlangen, elke zoektocht wordt teruggekaatst met een subtiele boodschap: “Het hoeft niet.” Maar nondualiteit gaat niet over stilstand. Het leven beweegt, met of zonder jou. Verandering, verlangen, inspiratie, ze zijn geen illusies om te doorzien, maar uitingen van hoe de wereld zich ontvouwt.
Door alles terug te brengen tot ‘alleen maar een gedachte’ ontkennen we niet alleen de beweging in onszelf, maar ook de intra-actieve dynamiek waarin ervaring ontstaat. We blijven dan hangen in een soort stille berusting, waarin niets meer mag verschuiven.
Dat is precies de paradox. Het nonduale inzicht zou iemand kunnen helpen om minder gehecht te zijn aan de behoefte aan helderheid of inspiratie, om minder vast te zitten in het idee dat er ‘iets mist’ dat gevonden moet worden. Maar zoals het hier gebeurt, gebeurt dat niet.
In plaats van een bevrijding, wordt het een subtiele vorm van ontkenning. De oorspronkelijke poster voelde een beweging, een openheid, een verlangen om iets te ontdekken. En de coach stopt dat meteen terug in een doosje: “Maar heb je dat wel nodig?”
Wat er dan gebeurt, is dat het gevoel niet erkend wordt, maar eerder geneutraliseerd. In plaats van dat het inzicht ruimte geeft, voelt het als een soort stilleggen van de stroom. En daardoor kan het effect juist zijn dat de persoon zich minder vrij voelt, minder gezien, en zelfs gaat twijfelen of hun gevoel er wel mag zijn.
Inzicht kán helpen om minder vast te zitten in verhalen, maar als het zo wordt ingezet (als een reflex om alles meteen te relativeren) dan snijdt het ook de beweging af. En zonder beweging is er geen echte ervaring van vrijheid, alleen een abstract idee ervan. En dat is zonde, toch?
