Deze maand kwam de nieuwe Taiji Qigong Vizier uit, een kwartaal magazine van Stichting Taijiquan Nederland en ik was gevraagd om een artikel te schrijven. Hieronder het resultaat:
Inleiding
Thuiskomen bij jezelf, een proces dat essentieel is voor persoonlijke groei en zelfbewustzijn. Dit kan onder andere bereikt worden door taijiquan en qigong, maar ook yoga, improvisatie, dans, flowarts, meditatie; eigenlijk bijna iedere denkbare discipline. Deze methoden helpen mensen een diepere connectie met hun lichaam te ontwikkelen, stress te verminderen en een staat van innerlijke rust en aanwezigheid te bereiken.
Ik denk dat het veilig is om te stellen dat we er bij lezers van een taijiquan en qigong tijdschrift vanuit mogen gaan, dat taijiquan en qigong de methoden zijn die door ons gekozen zijn. De één heeft wellicht een grotere voorkeur voor taijiquan, de ander zal mogelijk meer neigen naar qigong. Maar ik durf te stellen dat we hier allemaal voor gekozen hebben, omdat we er plezier uithalen en dat het ons een zekere mate van rust en aanwezigheid geeft; fysiek en mentaal. Afhankelijk van de woorden die je gewend bent om te gebruiken: Breng je lichaam en geest in balans met elkaar, in contact. Vind je jezelf als mens tussen hemel en aarde. Kan je qi vrij stromen, ga je op zoek naar harmonie, keer je terug naar wuji. Zorg je voor een aangenaam momentje zelfzorg.
Binnen het kader van taijiquan en qigong is de stok veruit mijn meest gekozen middel voor een aangenaam momentje zelfzorg. Ik roep al meer dan 20 jaar: “Geef me een lang stuk hout en ik ben gelukkig” en hier is nog steeds geen woord van gelogen.
Geschiedenis
Dat de stok naast de steen de voorloper is van alle wapens is een evolutionair gegeven. Toegegeven, we waren er als mens nog niet, maar het is niet moeilijk om je te bedenken dat onze voorouders ergens in hun ontwikkeling een steen of goed stuk hout hebben gevonden om indruk te maken op een roofdier of om als een vorm van gereedschap te gebruiken. We hoeven maar naar onze naaste verwanten te kijken, om te zien dat Chimpansees, Bonobo’s en Orang-oetans allemaal op hun eigen manier gebruik maken van een stok als hulpmiddel.
De volgende stap in de ontwikkeling is vervolgens dat één van onze voorouders bedacht om op zoek te gaan naar een sterker steviger stuk hout en dit met behulp van een stuk steen is gaan bewerken tot een nog prettiger stuk gereedschap om vast te houden en mee te werken.
Neem wederom een paar evolutionaire en geschiedkundige stappen en we zien dat de stok over de gehele wereld binnen de verschillende krijgskunsten naar voren is gekomen als wapen en op een zekere manier onderdeel is geworden van dat systeem. Taijiquan is daarin geen uitzondering. Sterker nog, kijkend naar de geschiedenis van taijiquan en de ontwikkeling van de krijgskunst tot sport en bewegingsleer is het zeer aannemelijk dat de overgrote meerderheid van de stokvormen die nu gelopen worden, de leeftijd van 100 jaar niet haalt. Maar dat terzijde. Het neemt niet weg dat de stok als wapen een essentieel onderdeel is van de ontwikkeling van de verschillende krijgskunsten en daarmee dus ook onderdeel is van taijiquan.
Professor Peter A. Lorge draagt in zijn boek[1] aan dat de stok binnen de militaire krijgskunst in China eigenlijk geen formeel wapen van het leger is geweest; en ook niet als wapen van een militie binnen een leefgemeenschap. Wel refereert hij aan Generaal Yu Dayou die stelt dat de stok is als het lezen van de Vier Boeken (onderdeel van de basis van het Confucianisme). Deze beargumenteert dat de fysieke aspecten van het trainen met de stok “voorafgaand én de basis zijn” van alle andere krijgskunsten. Daarmee is de stok een fundamenteel wapen binnen de krijgskunsten, wat het in die zin zelfs belangrijker maakt dan de daadwerkelijke effectiviteit van de stok als wapen. Zet er namelijk een metalen punt op, dan kan het een speer genoemd worden, en de genoemde effectiviteit als wapen is ineens groter geworden.
Aan de andere kant van de wereld, hier in Europa, zegt C. Pillipps-Wolley[2] iets soortgelijks. “De enkele stok staat tot de sabel zoals de floret staat tot het rapier. Terwijl het spel met de floret draait om het gebruik van alleen de punt, gaat het bij sabelspel om het optimaal benutten van een wapen dat zowel een punt als een snijkant heeft.” Waarin hij dus uitlegt dat ook hier de technieken van het gebruik van de stok voorliggend zijn aan de technieken en het gebruik van de sabel, floret en rapier.
Deze voorgaande basis van de stok en diens technieken kunnen we allemaal terugzien binnen onze eigen beoefening van taijiquan. Los van de overeenkomst in technieken tussen speer en stok (wat een redelijke open deur is), zien we heel veel technieken die met de stok uitgevoerd worden, later terug in bijvoorbeeld het gebruik van een enkelhandig sabel en tweehandig sabel.
Het is diezelfde Generaal Yu Dayou die stelt dat een goed aantal boks-technieken, m.a.w. technieken uit de handvorm, terug te leiden zijn naar stoktechnieken. Geef toe; dit is toch op zijn minst een leuk gegeven om mee te nemen in je eerstvolgende training van de handvorm.
Qigong
Zonder in te gaan op de discussie van de verschillende soorten qigong, hun beoogde doel, uitwerking, uitvoering, etc., of op de verschillen in semantiek rondom geest, bewustzijn, gedachten, etc., denk ik dat het veilig is om te stellen dat de meeste qigong-series nagenoeg allemaal ontwikkeld zijn om de gezondheid te bevorderen en een diepere connectie met onze lichaam en geest te verkrijgen.
Pak nu een mooi stuk hout in de vorm van een stok erbij en we hebben een geweldig hulpmiddel voor de beoefening van qigong. De fysieke toevoeging van een hulpmiddel aan de beoefening van qigong maakt al dat het lichaam hierop gaat reageren en dus ‘iets’ vraagt van de beoefenaar. Alleen dit al maakt de beoefening dieper.
Maar een stok is ook prachtig middel om het lichaam in een bepaalde positie te brengen of zelfs te dwingen of te houden. Het streven binnen qigong blijft om het lichaam in een dusdanige positie te brengen dat het optimaal kan presteren, dat het optimaal gaat werken, dat spieren, pezen, ligamenten op de juiste plek (komen te) liggen, lichaamsvloeistoffen goed kunnen stromen, de energie de vrije loop heeft, etc.
De stok kan dan een ideaal middel zijn om je daarmee te helpen.
Ook mentaal brengt de stok voordelen met zich mee, het geeft richting aan de beweging, geeft de beweging betekenis en inhoud, en ondersteunt daarin de focus en concentratie van de beoefenaar. Andere bijkomstigheid voor iedereen met een ietwat actieve ‘monkeybrain’ (lees: snel afgeleid): “Geef die aap (of je mentale zelf) de opdracht om met diens aandacht bijvoorbeeld bij het puntje van de stok te blijven” en er gaat een volledig nieuwe oefenwereld voor je open.
Geen wonder dus dat er een heel groot aantal qigong-series zijn die voor de beoefening ervan, vragen om een stuk hout met een bepaalde lengte. Ze geeft namelijk letterlijk en figuurlijk een diepere connectie met onze lichaam en geest.
Stokvorm en applicatie
“Taiji is geworteld in de voeten, doorgegeven door de benen, aangestuurd door het bekken en geuit in de handen.” Een pracht van een zin die in verschillende vertalingen terug te vinden is in de verzamelde werken van de klassieke taijiquan teksten [3]. Neem nu een lang stuk hout in je handen en die ‘uiting in de handen’ wordt tot zoiets moois en prachtigs vergroot!
De stok is zo’n ontzettend mooi en prachtig hulpmiddel om te gebruiken voor het verkennen, bestuderen en uitdiepen van de taijiquan principes. Pak een beweging als ‘Wervelwind’, waarbij de stok met twee handen op schouderbreedte in het midden wordt vastgehouden en vooruit cirkelend rechts en links van het lichaam draait, als dan niet met stappen en draaiing van het lichaam en eindigend in een slag of wering. Alleen al het principe ‘Onderscheid vol en leeg’ maakt door het gebruik van een stok een exponentiele groei door. De hoeveelheid wisselingen, overgangen en uitingen binnen de beweging van stok alleen al zijn gigantisch, de wisselingen en het onderscheid tussen ‘vol en leeg’ die daarmee gepaard gaan evenzo; en dan hebben we het voor het gemak van de uitleg nog niet gehad over het lichaam en de geest zelf. En dit is dan één beweging, bekeken vanuit één principe, de rest van de rekensom mag u zelf doen.
Deze denkstappen mag u ook leggen over de drie externe harmonieën, de connecties tussen handen en voeten, ellebogen en knieën, en schouders en heupen. Ervaring leert, dat onjuist gebruik van één van deze harmonieën er al voor zorgt dat de structuur en de effectiviteit van de beweging minder wordt, maar in een aantal gevallen ook afgestraft wordt door een lichte corrigerende tik van de stok zelf.
Ook de drie interne harmonieën (geest & intentie, intentie & qi, qi & lichaam) krijgen allemaal een extra uitdaging bij het gebruik van een stok. Al was het alleen al dat je bewustzijn meer in het hier en nu moet zijn om de veiligheid van jezelf en je omgeving te waarborgen. De lamp die sneuvelt, doordat je aandacht naar een gebeurtenis op het werk afdwaalt, zal niet snel klagen; je (oefen)partner die mogelijk naast je staat kan de tik met de stok waarschijnlijk een stuk minder waarderen.
De nieuwe uitdagingen voor je intentie zijn eindeloos, de intentie mag immers voorbij de handen gelegd worden, door naar het wapen dat je in je handen hebt. Met alle consequenties voor het leiden van intentie, energie en fysieke kracht tot gevolg.
Door alleen al kijken naar de beoefening van enkele principes of het bewaken van de zes harmonieën, zien we dat het gebruik van de stok als hulpmiddel binnen de taijiquan een wereld aan mogelijkheden opent.
Gaan we de stok nu als wapen gebruiken dan opent zich een geheel nieuw universum aan mogelijkheden om te verkennen en te oefenen. Waarbij je niet alleen bezig bent met je eigen lichaam, geest en stok, maar ook met dat van je oefenpartner. De wederzijdse uitdaging en verantwoordelijkheid die dat met zich meebrengt. Alleen al de reactie van je eigen lichaam op de realisatie dat er iemand tegenover je staat die met een stok op je hoofd slaat. De hoeveelheid gebeurtenissen die er op dat moment in je lichaam aan de gang zijn is fantastisch om te bemerken, de reacties vanuit het zenuwstelsel, onder meer het aanmaken van verschillende hormonen en het bewust en onbewust spannen van spieren in je lichaam, maar ook de hoeveelheid aan gedachten die dat oproept en de reacties die dat weer tot gevolg heeft…
Maar ook de hoeveelheid aan technieken die opnieuw bekeken en onderzocht mogen worden, al dan niet met een oefenpartner. We kennen hopelijk allemaal de openbaring van vorm naar functie, de impact die de wetenschap van de verschillende applicaties van ‘Mussenstaart’ heeft op de uitvoering van de beweging in de vorm. Zo niet, dan gun ik eenieder deze ervaring. Met het gebruik van een stok wordt de stap van vorm naar functie en de hoeveelheid variabelen die daarbij komen kijken, alleen nog maar uitgebreider. Zeker als daar een oefenpartner bij komt om dit samen met je te gaan oefenen en onderzoeken.
Naast de stok als hulpmiddel bij het lopen van taijiquan vormen, als wapen bij het oefenen van technieken en applicaties met een wapen, kan er nog een verdiepingsslag gemaakt worden. Namelijk door te kijken naar de woorden van bijvoorbeeld Generaal Yu Dayou en opzoek te gaan naar de fundamentele basis van de stok als wapen binnen je eigen andere wapenvormen. Waar liggen de overeenkomsten en verschillen? En nog wat uitdagender, waar ligt de aanvankelijke basis van de stoktechnieken ten opzichte van je handvorm?
Veel oefen-, onderzoeks- en trainingsplezier.
[1] Lorge, P. A. (2017). Chinese Martial Arts: From Antiquity to the Twenty-First Century. Cambridge University Press.
[2] Allanson-Winn, R. G., Phillipps-Wolley, C., & L’Abbat, M. (2010). Fighting with Blade, Bayonet and Staff Weapons: Two Guides to the Art of Close Combat.
[3] Benjamin Pang Jeng Lo, Martin Inn, Suzan Foe, Robert Amacker (1982). Het wezen van Tai Chi Chuan
