Achtergrond van de oefening “Afwezigheid”

Het filosofische concept van onto-epistemologie laat zien dat wat we waarnemen en hoe we het begrijpen niet los van elkaar staan. Vaak richten we ons op wat aanwezig is—op objecten, vormen en structuren die zich direct laten zien. Maar betekenis ontstaat niet alleen door aanwezigheid; het komt ook voort uit afwezigheid, uit de leegtes, de tussenruimtes, de ontbrekende elementen die ons laten voelen dat er iets niet is.

Door bewust te kijken naar wat ontbreekt, ontdek je hoe afwezigheid niet zomaar ‘niets’ is, maar een ervaring op zichzelf vormt. De jas die er nog niet hangt, de ontbrekende bonbon, de open ruimte in een haag—deze leegtes laten je voelen, herinneren, en soms zelfs schoonheid ervaren in wat nog moet komen of net voorbij is.

De opdracht

Wanneer ik je vraag naar schoonheid, dan benoem je wellicht een kunstvoorwerp, een uitzicht dat je de adem benam, of de kenmerken die een gezicht ‘mooi’ doen lijken. Wat deze ervaringen gemeen hebben, is dat ze vaak een gevoel van aantrekkingskracht oproepen van plezier, genoegen of bevestiging.

Maar kan het ook andersom? Kan de overduidelijke afwezigheid van iets diezelfde gevoelens oproepen? Welk gevoel geeft een leeg haakje waar straks de jas van je jongste kind weer zal hangen? Is dat bevestiging?

Wat roept een doos bonbons op waar er al eentje uit is? Genoegen wellicht? Als je een laan ziet met een dichte haag ernaast, welk doorkijkje ontstaat er daar waar een struik mist? En had je daar plezier in?

Let er eens op als je zo een wandeling maakt door je huis of buurt. Wat laat zich juist zien door wat er niet is?

Kijken naar afwezigheid kan lastig zijn, omdat ons denkende brein geneigd is te vullen, te verklaren, of te corrigeren. Dus laat je leiden door patronen en overgangen en gun jezelf de tijd om afwezigheid tot je te laten komen.

Mag het leven je vandaag verrassen met onverwachte schoonheid, niet door wat er is, maar door wat er níet is?