Achtergrond van de oefening “Gezichten”
Het filosofische concept van intra-actie laat zien dat waarnemen en betekenis niet los van elkaar staan, maar tegelijkertijd ontstaan in de ontmoeting tussen jou en je omgeving. De gezichten die je in objecten ziet, zijn geen vooraf bestaande patronen die je simpelweg ‘ontdekt’, maar verschijnen pas doordat jij kijkt, je blik verandert en je verwachting meespeelt.
Pareidolie, de neiging om gezichten te zien in willekeurige structuren, is een prachtig voorbeeld van hoe waarneming niet passief is, maar actief gevormd wordt. De wereld ‘bevat’ geen gezichten op zichzelf, en jij ‘verzin’ ze ook niet zomaar: jullie vormen samen de ervaring waarin iets een gezicht wordt. In deze speurtocht ga je niet alleen op zoek naar gezichten, maar onderzoek je hoe ze ontstaan in de manier waarop jij en je omgeving op elkaar inwerken.
De opdracht
Een autobumper met twee koplampen lijkt al snel op een vrolijk gezicht. Een voordeur met ramen kan een verbaasde uitdrukking krijgen. In schaduwen, fruit en gebouwen lijken steeds opnieuw blikken en glimlachen te verschijnen. Maar hoe ontstaan die precies?
In deze speurtocht ga je niet alleen gezichten zoeken, maar experimenteren met hoe ze zich aan jou tonen.
Kijk eens rond en laat een gezicht verschijnen. Blijf niet op één plek staan maar verander telkens je positie en kijk opnieuw. Kantel je hoofd, verander de lichtinval of bekijk een object vanuit een andere hoek. Was er eerst niets en is er nu een grijns? Wat gebeurt er als je bewust focust op een paar willekeurige stippen of vormen? Wanneer beginnen ze zich als een gezicht te gedragen?
Ga nog een stap verder: zoek niet alleen menselijke gezichten, maar ook aliens, monsters of dieren. Hoeveel van wat je ziet, is er ‘echt’? En hoeveel ontstaat in de ontmoeting tussen jou en wat je waarneemt?
Laat je blik spelen met wat er verschijnt en verdwijnt. Je bent niet alleen een waarnemer. Jouw manier van kijken doet ook iets. Wat gebeurt er als je dit niet als ‘herkennen’, maar als ‘meevormen’ ziet? Bijvoorbeeld doordat je het post op social media en anderen ervan meegenieten? Wat wij denken te zien hebben we er zelf ingelegd. Daar mogen we best wat likes en credits voor in ontvangst nemen.