Tijdens een lezing afgelopen jaar was ik net begonnen met het uitleggen dat ons dualistische denken ons doet geloven dat er goed of slecht, juist of onjuist is. Dit leidt tot een constante evaluatie en beoordeling van onze ervaringen en de wereld om ons heen.
Aan de andere kant, in een nondualistische perceptie, is er een acceptatie van de volledigheid van het leven, een begrip dat alles met elkaar verbonden is en dat alles zijn plaats heeft in het geheel van het bestaan. Het doorzien van het ontstaan van de menselijke ervaring, inclusief inzicht in de connectie tussen het denken en het voelen en kennis over het zenuwstelsel, brengt een dieper begrip en acceptatie met zich mee. Het nodigt ons uit om de continue stroom van veranderende gedachten en gevoelens te observeren zonder er noodzakelijkerwijs iets van te vinden of erop te reageren.
Op dat moment stak Lisa haar hand op en zei: “Ik begrijp het niet goed. Dit is toch niet nieuw? Als ik mijn gedachten probeer te veranderen omdat ik gewoon mezelf een beter gevoel gun, dan begrijp ik toch al dat mijn ervaring wordt gecreëerd door mijn gedachten? Wat is dan het verschil?”
Ik besloot dit moment aan te grijpen om de nuances tussen deze concepten te verkennen. Ik liet mijn presentatie even los en de interactie die volgde verduidelijkte de subtiele verschillen tussen het actief proberen te veranderen van onze ervaring en het eenvoudigweg doorzien van de werkelijkheid zoals deze zich ontvouwt.
Mijn antwoord aan Lisa
Er zijn op dit moment superveel coaches die op dit moment klaar staan om je te helpen je beperkende gedachten te doorzien, je mindset te herstructureren en je te begeleiden naar meer positieve en constructieve denkpatronen. Ze gebruiken verschillende technieken en methoden om je te helpen je focus te verschuiven en je percepties te veranderen, zodat je meer harmonie, vreugde en vervulling in je leven kunt ervaren.”
“Echter,” ging ik verder, “de kern van een vrijere, speelsere omgang met het leven, is niet zozeer gelegen in het actief veranderen van onze gedachten, maar in het dieper begrijpen van de natuur van het denken zelf. Het gaat over het realiseren dat onze gedachten en gevoelens voorbijgaand en veranderlijk zijn en dat ze niet de absolute waarheid of realiteit vertegenwoordigen.”
“De vrijheid en het welzijn die we zoeken, komen niet noodzakelijkerwijs voort uit het hebben van ‘juiste’ of ‘positieve’ gedachten, maar uit het inzicht dat gedachten van nature komen en gaan, en dat we niet vastzitten aan of gedefinieerd zijn door enige specifieke gedachte of gevoel. Dit inzicht kan een gevoel van vrede, vrijheid en openheid onthullen dat voorbij gaat aan de dualiteit van positief en negatief denken en dat ons in staat stelt om het leven te ervaren vanuit een plaats van diepere acceptatie en aanwezigheid.”
Het ‘Melk Melk Melk’ Voorbeeld:
Om dit te illustreren, nodigde ik de hele zaal uit om deel te nemen aan de “melk melk melk” oefening (bekend uit ACT therapie). “Herhaal na mij,” instrueerde ik, “melk, melk, melk…” Na enkele momenten begon de betekenis van het woord te vervagen, de kracht en het gevoel erachter te verdwijnen.
“Zie je,” zei ik, “we hebben de gedachte niet veranderd, we hebben niet geprobeerd de betekenis te veranderen, maar door te zien dat het slechts een woord is, een gedachte, verliest het zijn grip op ons. Dat is de essentie van het doorzien van de kracht van je denken. We hoeven onze gedachten niet te controleren of te veranderen. Door in te zien dat ze voortdurend veranderen en geen vaste realiteit hebben, vinden we vrijheid.”
In een context van therapiesessie, zou een therapeut mogelijk een vergelijkbare oefening uitvoeren met een klant, vooral als deze zich vastklampt aan een specifiek woord of concept dat leed veroorzaakt. Door dit te doen, zou de klant kunnen inzien dat de woorden of concepten waaraan ze zich vastklampen slechts tijdelijke constructies van de geest zijn en dat ze hun grip kunnen verliezen wanneer ze worden gezien voor wat ze echt zijn.
Echter, het sleutelpunt hier, en dit zou ook door de ACT-therapeut worden benadrukt, is dat je niet elk woord of elke gedachte hoeft te ontleden en te analyseren. Wanneer we eenmaal begrijpen dat wat we horen, zoals het gekrabbel op het dak, gewoon boomtakken zijn en geen muizen, dan vermindert de angst, zelfs als we het geluid nog steeds horen. Met andere woorden, eenmaal het inzicht verkregen, verandert de relatie met alle vergelijkbare gedachten en woorden, en dus is er geen noodzaak om bij elk individueel geval te stoppen en het te analyseren. Het is een universeel inzicht dat vrijheid brengt van de continue stroom van gedachten die door onze geest gaan.
Lisa’s Inzicht:
Lisa, die aandachtig had geluisterd en deelgenomen, leek een moment van inzicht te hebben. “Dus,” vroeg ze, “het gaat niet om het veranderen van de gedachte of het woord, maar om het zien van de ware, voorbijgaande aard ervan?” Ik knikte, blij met haar groeiende begrip. “Precies. Het is het inzicht in de illusoire aard van gedachten dat ons vrijheid en welzijn brengt, niet de verandering van specifieke gedachten.”
En dat betekent dus ook dat je niet exact in hoeft te gaan op de ervaring die de ander heeft. Het maakt niet uit of er verdriet, woede of angst speelt. Het maakt niet uit hoe lang al of in welke situatie deze gevoelens opkomen. Het maakt niet uit wat een ander wel of niet doet. Het gaat om diepgaand inzicht krijgen in hoe de menselijke ervaring werkt. En dat gaat voorbij aan de invulling ervan. Als je begrijpt hoe je kunt schilderen, maakt het niet uit wat er uiteindelijk op het doek staat zeg maar.
Ik sloot mijn lezing af met de boodschap dat als we voorbij kunnen gaan aan de wens om minder negatieve en meer positieve gevoelens (of gedachten) te hebben, we in staat zijn een gevoel van vrede en vrijheid te ervaren. Dan voelt ons leven lichter en ervaren we meer vrijheid. We voelen ons wellicht af en toe een beetje speels, en dat niet alleen in gemakkelijke momenten. Want dat onderscheid vervaagt. En dát, die vrijheid, maakt het verschil. Voor jezelf, maar vooral ook voor anderen. Want daarmee wordt elke interactie een stuk levendiger, authentieker, of harmonieuzer. En zeg nu zelf… wie wil dat nu niet?
