Hoewel de focus bij hoogsensitiviteit vaak ligt op het gedrag (emotionaliteit en overprikkeling), is dit slechts een (mogelijk) gevolg van specifieke processen in het brein. De kern van HSP is namelijk een diepere verwerking van prikkels en dat kan ‘anders’ zijn dan bij de gemiddelde mens maar variaties zijn op zich natuurlijk en helemaal normaal. Zo leg ik in deze blog uit welke hersengebieden bij hoogsensitieve mensen allemaal zichtbaar meer actief zijn op fMRI scans, zoals de insula, de pre-motor-area (PMA) en de middelste temporale gyrus (MTG). Maar ook de anterior cingulate cortex (ACC) en de precuneus. En over die twee gebieden gaat dit blog.
Er is namelijk nieuws op dit gebied! Onlangs publiceerde de wetenschapswebsite Wetenschap in Beeld dat wetenschappers erachter zijn welke twee hersengebieden bepalend zijn voor de ervaring dat we een vrije wil hebben: de ACC en de precuneus. Wetenschappelijk gezien is de vrije wil het samenspel tussen bedoelingen en handelingen. Wanneer je een handeling uitvoert, is daarvoor nodig dat je besluit de handeling te doen en dat je je ervan bewust bent dat jíj hem verricht.
Twee hersengebieden staan centraal
Een team van het Beth Israel Deaconess Medical Center in de VS onderzocht twee groepen mensen met een hersenaandoening. De ene groep bestond uit 28 mensen met akinetisch mutisme, dat ertoe leidt dat de wil om te praten en bewegen verdwijnt. In de andere groep zaten 50 alien-handsyndroompatiënten, voor wie het lijkt of hun ledematen buiten hun wil om bewegen.
Beide aandoeningen worden veroorzaakt door fysieke schade in de hersenen. Toen deze schade in kaart gebracht werd, bleek dat de aandoeningen netwerken van hersencellen troffen die in verbinding stonden met twee hersengebieden: de cortex cingularis anterior en de precuneus. Op basis hiervan hebben de onderzoekers twee patronen van hersenactiviteit geïdentificeerd die gerelateerd lijken te zijn aan onze ervaring van een vrije wil. Of ze de weerspiegeling hiervan zijn of de veroorzaker ervan is nog niet bekend. Maar die relatie is wel interessant.
De ACC, precuneus en HSP
En waarom is dit nieuwswaardig? De ACC en precuneus zijn twee hersengebieden die we dus kennen uit eerdere breinstudies onder hoogsensitieve mensen. Het zijn hersengebieden die extra oplichten op fMRI scans van HSP’ers.
De ACC signaleert prikkels met een belonings- of strafkarakter. Prikkels die gepaard gaan met ‘fouten’ in gedrag. De activiteit in dit hersengebied, in combinatie met de veelvuldig aanwezige spiegelneuronen in de hersenen, maken dat HSP’ers de emoties en de bedoeling van de ander extra goed kunnen aanvullen en vanuit daar (bewust of onbewust) een actieplan maken waarin het belonings- en strafkarakter een grote rol speelt. Ook de precuneus lijkt bij HSP’ers actiever te zijn: een hersengebied waar het vermogen voor zelfreflectie en zelfbewustzijn zetelt.
De hersengebieden die betrokken zijn bij onze ervaring van vrije wil zijn dus de hersengebieden die betrokken zijn bij prikkels met een belonings- of strafkarakter, en bij zelfreflectie en zelfbewustzijn (wat ook wel de ego-illusie wordt genoemd. Omdat beide actiever zijn bij HSP’ers kunnen we nu beter begrijpen waarom veel sensitieve mensen sterk reageren op signalen over wat wel/niet kan uit de groep, verklaren we de neiging tot aanpassen aan wat verlangd wordt, erkennen we de diepere zelfreflectie die altijd plaatsvind (en niet persé beschreven hoeft te worden via papieren protocollen) en kunnen we inzien waarom hsp’ers zo verlangen naar spiritualiteit; omdat wanneer ze begrijpen hoe de menselijke ervaring ontstaat, ze los kunnen komen van de innerlijke morele strijd.
