De reguliere kijk op trauma
In het verleden was onze kennis over hoe mensen omgaan met trauma voornamelijk gebaseerd op onderzoek naar mensen die traumatische ervaringen hadden meegemaakt, daarna problemen ondervonden en hulp zochten. Dit leidde vaak tot de conclusie dat mensen niet erg goed om konden gaan met trauma’s. Men dacht dat slechts enkelen hiertoe in staat waren, de zeer sterken onder ons. Echter, na verloop van tijd bleek uit veel onderzoeken dat dit niet klopte. Uit deze onderzoeken bleek dat veel jongeren die nare dingen hadden meegemaakt toch een goed leven konden hebben, zonder hulp van buitenaf. Dit was een verrassende ontdekking en leidde ertoe dat onderzoekers ook keken naar mensen die traumatische ervaringen hadden meegemaakt, maar geen problemen ondervonden. Zij wilden beter begrijpen hoe deze mensen gezond en sterk konden blijven.
De onderzoekers ontdekten al snel dat deze mensen vaak dezelfde positieve eigenschappen hadden, zoals een positieve kijk op het leven, zelfvertrouwen, goed kunnen nadenken en plannen, geduldig zijn, goed kunnen omgaan met anderen en gevoel voor humor hebben. Hierdoor ontstonden veel manieren om mensen te helpen deze eigenschappen te ontwikkelen. Meestal werden mensen van buitenaf sterker gemaakt, bijvoorbeeld door het leren van positief denken of door het helpen bij aandachtsoefeningen. Over het algemeen is het idee nog altijd dat veerkracht door verschillende dingen van buitenaf komt, zoals hoe iemand is opgegroeid, wat voor persoon iemand is en wat voor (coping-) gewoontes iemand heeft.
Een ander idee ontstaat
Sommige onderzoekers dachten dat mensen van nature veerkrachtig kunnen zijn, maar dit idee werd niet echt serieus genomen. Toch zijn er onderzoekers die hier meer over wilden weten. Dit heeft geleid tot een nieuwe manier van kijken naar trauma en hoe sterk mensen kunnen zijn. In dit artikel vertel ik over een benadering die te maken heeft met drie belangrijke principes: Mind, Thought en Consciousness. Deze drie principes zijn het idee van Sydney Banks. Hij zei dat alles wat we ervaren te maken heeft met hoe deze drie principes met elkaar samenwerken. Banks geloofde ook dat alle mensen van veerkrachtig kunnen zijn, ongeacht wat ze hebben meegemaakt. Op basis van zijn ideeën hebben Mills en Pransky een manier bedacht om mensen te helpen.
Deze drie principes zijn de essentie van de psychologische ervaring: Mind verwijst naar de levensenergie die bron is van innerlijke gezondheid en veerkracht. Thought verwijst naar de gedachtenkracht die mensen in staat stelt om subjectieve ervaringen te creëren, onafhankelijk van de omstandigheden. Consciousness verwijst naar de kracht die ons in staat stelt om bewust te zijn van onze eigen ervaringen. Deze principes zijn altijd actief binnen elke persoon, of zij zich hiervan bewust zijn of niet.
Het is de wijze waarop mensen zich van deze principes bewust zijn, die bepaalt of zij een leven van welzijn, vrede, liefde en gezond verstand leiden, of juist van onzekerheid, vervreemding, woede en wanhoop. In essentie zijn er slechts twee mogelijke manieren van Zijn en dat geldt voor iedereen, of je nu wel of niet last hebt van traumatische ervaringen: 1) je functioneert vanuit de innerlijke gezondheid/veerkracht die van nature naar boven komt wanneer je geest tot rust komt, 2) deze innerlijke gezondheid/veerkracht wordt overschaduwd door ongezond denken.
De twee manieren van leven
Iedereen kan gedurende zijn of haar leven toegang hebben tot en functioneren vanuit gezondheid/veerkracht, aangezien dit hun natuurlijke staat is, een staat die rechtstreeks voortvloeit uit puur bewustzijn, onaangetast door persoonlijke gedachten. De reden waarom de meeste mensen vroegtijdig van deze innerlijke gezondheid afwijken of niet ervaren dat veerkracht aangeboren is, is omdat ze de bron niet begrijpen en zichzelf verkeerd aanleren om het persoonlijke denken te verhullen met op ongezonde wijze, bv door te gaan piekeren, zich enkel te richten op de korte termijn (en bv te gaan pleasen), door emoties te onderdrukken, boos te worden of zichzelf altijd af te leiden. Persoonlijk denken (bv ‘ik ben anders en dus altijd alleen’, ‘ik zal nooit meer helemaal herstellen’ of ‘omdat ik ben misbruikt is de wereld voor mij altijd onveilig’ is enkel schadelijk wanneer je ze aangeeft of geloofd dat dit ‘de waarheid’ is. Mensen kunnen dergelijke gedachten hebben, maar als ze er niet in geloven of er niet op vertrouwen, zullen deze gedachten geen psychologische schade aanrichten.
Deze op de drie principes gebasserde nonduale benadering stelt dat mensen over een ingebouwd zelfbewakingssysteem beschikken, ofwel een betrouwbare manier om te weten of ze hun denkvermogen in hun eigen belang of juist tegen zichzelf inzetten. De gevoelens van mensen fungeren als een betrouwbare barometer voor de kwaliteit van hun denken of het gebruik van gedachten. Net zoals fysieke pijn duidt op een fysiek probleem, wijzen pijnlijke of onzekere gevoelens erop dat er ongezond denken plaatsvindt, wat kan leiden tot psychologische disfunctie. Hoe groter iemands emotionele pijn, hoe verder hij of zij is afgedwaald van een rustige geest, responsief denkproces en innerlijke veerkracht. Desondanks verdwijnt deze gezondheid/veerkracht nooit echt; het wordt enkel overschaduwd door ongezond denken. Dit betekent dat iedereen, zelfs degenen die de meest vreselijke traumatische gebeurtenissen hebben meegemaakt, op elk moment toegang kan hebben tot deze gezondheid/veerkracht, wanneer hun geest tot rust komt en hun persoonlijk denken kalmeert.
Onderzoek wijst uit dat wanneer mensen de principes achter hun psychologisch functioneren begrijpen, ze: (1) hun denkvermogen op een gezondere manier zullen gebruiken; (2) minder gehecht zullen zijn aan hun persoonlijke gedachten en gedachteproducten (zoals traumatische herinneringen en gevoelens); en (3) hun psychologisch leven op een meer onpersoonlijke, objectieve en responsieve manier zullen waarnemen en beheren. Een zekere mate van afstand nemen van gedachten maakt een verschuiving in bewustzijn mogelijk die verlichting kan bieden en genezing kan vergemakkelijken.
De twee manieren van begeleiden
Een nonduale aanpak (zoals de drie principes gebaseerde interventies) richten zich op “dat mensen denken”, in plaats van op “wat mensen denken”. Ze richten zich niet op het ophalen van traumatische herinneringen. Ze proberen ook niet om mensen te herconditioneren, of hen te helpen hun denkpatronen te herformuleren of te veranderen. In plaats daarvan helpen deze interventies mensen om (1) zich te realiseren dat de “realiteit” die ze in elke situatie waarnemen slechts is wat ze onbewust creëren met hun eigen denkkracht, iets wat ze vaak niet beseffen; (2) hun relatie met hun gedachten te transformeren door hen te helpen inzien dat hun gedachten – en dus wat ze op dat moment als “echt” ervaren – een tijdelijke illusie zijn die uiteindelijk zal veranderen, waardoor er geen reden is om het al te serieus te nemen; (3) te ontdekken hoe welzijn en wijsheid van nature verschijnen en altijd beschikbaar zijn wanneer hun geest helder wordt en hun denken kalmeert, en (4) te beseffen dat er geen gebeurtenis, hoe traumatisch ook, is die niet overwonnen kan worden wanneer deze vanuit een hoger bewustzijnsniveau wordt bekeken.
Nonduale therapie (bv gebaseerd op de drie principes), zijn gericht op het overbrengen of “onthullen” van wat deze mensen al in essentie weten of wat ze spiritueel gezien altijd hebben aangevoeld. Het doel is om mensen die aan trauma zijn blootgesteld te helpen begrijpen dat hun ervaring niet wordt bepaald door de traumatische omstandigheden, maar eerder door hoe ze deze waarnemen. Daarom is het ook niet nodig om je te richten op de inhoud van het denken, alsof deze realiteit een vaststaand gegeven is waarover men anders zou moeten denken. Op deze wijze is trauma geen vaststaand feit, maar zijn pijnlijke symptomen niets meer dan herinneringen uit het verleden die door gedachten worden gedragen. En wie dit kan zien kan deze herinneringen met zachtheid omhullen en ze zonder chronische stress laten passeren. Het is echter niet eenvoudig om het denken van mensen over een “vaste realiteit” te veranderen. Echter, wanneer zij zich realiseren dat zij van nature in staat zijn om verschillende “realiteiten” te creëren en te ervaren, komt hun aangeboren veerkracht naar boven en kunnen ze ook met hun vaste realiteiten kunnen dealen. In de onderstaande tabel is dit nogmaals weergegeven;
| Aspect | Duale benadering | Nonduale benadering op basis van de drie principes |
|---|---|---|
| Beoordeling | Wat de cliënt denkt (inhoud van de gedachten) | Hoe ieder mens (incl de cliënt) het denkvermogen gebruikt om ervaringen te creëren. |
| Behandelingsproces | Interventies en technieken om gedachte-inhoud aan te pakken | Educatie over het ontstaan van de menselijke ervaring en aangeboren gezondheid |
| Visie op de werkelijkheid | Gedachten beïnvloeden de ervaring van de realiteit | Gedachten creëren de gehele ervaren realiteit |
| Visie op emoties | Emoties zijn gedachten | Emoties dienen als barometer van de kwaliteit van het denken |
| Genezing wordt bereikt wanneer | Cliënt verandert denken genoeg om met het trauma om te gaan | Cliënt beseft aangeboren gezondheid en ziet gedachtenillusie in plaats van “realiteit” |
Verandering is mogelijk
Verandering treedt op bij mensen door nieuwe inzichten over hoe hun levenservaring wordt gecreëerd. Een innerlijke verschuiving vindt plaats, waarbij men het leven en zichzelf anders gaat zien. Bijvoorbeeld, iemand met trauma kan gaan denken: “Ik ben van nature heel en waardevol en heb veel te bieden” in plaats van “ik ben waardeloos”. In plaats van elke gedachte te volgen, beseft men dat niet elke gedachte gevolgd hoeft te worden. Deze fundamentele verandering wordt nagestreefd door inzicht in de principes die in hen werken. Mensen gaan beseffen dat hun levenservaring van binnenuit komt, in plaats van de buitenwereld de schuld te geven. Nieuwe manieren van denken worden gerealiseerd door nieuw inzicht, wat meestal komt als de geest helder is. Mensen die aan trauma zijn blootgesteld en beseffen dat elke ervaring van binnenuit wordt gecreëerd, worden bevrijd van de invloed van negatieve gedachten. Ze begrijpen dat hun symptomen eigenlijk negatieve gedachten zijn die negatieve ervaringen manifesteren. Ze zien pijnlijke fysieke en emotionele veranderingen als waarschuwingssignalen van hun tijdelijke gemoedstoestand, in plaats van informatie over een negatieve realiteit. Het is niet eenvoudig om mensen te laten veranderen wat zij als een vaste realiteit zien. Echter, wanneer ze beseffen dat ze van nature in staat zijn om verschillende realiteiten te creëren en te ervaren, komt hun aangeboren veerkracht naar boven.
Dit begrip erkent dat er afschuwelijke levensgebeurtenissen zijn die invloed hebben op onschuldige mensen, maar stelt dat deze gebeurtenissen niet de oorzaak zijn van of bepalen hoe mensen ze ervaren. Ieder mens heeft de kracht om het denken te gebruiken op een manier die óf verontrustende symptomen veroorzaakt, óf de aangeboren veerkracht bevrijdt. Nonduaal begeleiders (zoals Principegebaseerde beoefenaars) helpen mensen te beseffen dat de ervaring van elke situatie wordt gecreëerd door causale principes met voorspelbare en berekenbare effecten. Als mensen niet begrijpen hoe denken werkt om hun ervaring van mogelijke traumatische gebeurtenissen te creëren, is het waarschijnlijker dat ze vasthouden aan pijnlijke herinneringen en blijven piekeren. Wanneer mensen zich bewust worden van de gedachte-ervaring verbinding, gaan ze stress zien als een waarschuwing om te stoppen met piekeren en hun denken op een natuurlijke, responsieve manier te laten stromen. Verontrustende gedachten verliezen hun kracht en worden even echt als alle andere gedachten.
De mens is als een kunstenaar die voortdurend een veranderende realiteit creëert, in plaats van het slachtoffer te zijn van angstaanjagende gedachten die door een trauma zijn geschilderd. Dit nieuwe inzicht stelt dat mensen die verlies en trauma ervaren opnieuw verbinding kunnen maken met hun aangeboren veerkracht door zich bewust te worden van de principes die hun psychologische ervaringen creëren. Het inzichtelijk begrijpen van de principes achter hun psychologische leven kan mensen helpen hun aangeboren veerkracht aan te spreken om verlies en trauma te overstijgen.
Trauma en verlichting
Het pad naar verlichting en de verwerking van trauma (met grote T of kleine t) zijn twee verschillende paden, die je kunt bewandelen om een beter begrip van jezelf en de wereld te krijgen. . Hoewel er instituten zijn die beide paden bewandelen, zijn er niet veel methodes die ze combineren. De hierboven beschreven aanpak doet dit wel en daarom voeg ik graag deze paragraaf toe ter afsluiting van dit artikel.
Enerzijds gaat verlichting over het bewustworden van de realiteit van het leven en de ware aard van het zelf. Dit proces gaat vaak gepaard met het loslaten van beperkende overtuigingen, gewoonten en emoties die het gevolg zijn van conditionering en ego-identificatie. Hierbij is het niet belangrijk om te weten door wat of wie deze is ontstaan. Belangrijk is het dieper inzicht te krijgen in wie je werkelijk bent, voorbij je ego en je conditionering.
Aan de andere kant gaat trauma-verwerking over het omgaan met de emotionele en psychologische gevolgen van een traumatische gebeurtenis. Trauma kan leiden tot ongezonde patronen van gedrag en emoties, zoals vermijding, beschuldigen, depressie, enzovoort. Wanneer je deze patronen kunt loslaten kun je weer functioneren op een gezonde en adaptieve manier. Hierbij ga je kijken naar datgene wat er (al langere tijd) in de weg staat tussen jou en een meer natuurlijke wijze van leven. En dat, kan ik zeggen, maakt een wereld van verschil!
– – – – – – – – –
Dit artikel is een vertaling en bewerking van het “Principles for Realizing Resilience: A New View of Trauma and Inner Resilience” door Thomas M Kelley en Jack Pransky. Trauma Stress Disor Treat 2013, 2:1 http://dx.doi.org/10.4172/2324-8947.1000102
