Er zijn momenten dat de herkenning van het ‘anders zijn’ zo voelbaar herkend wordt tijdens mijn lezingen en workshops dat het bijna overweldigend is. Soms ook hoor ik het mensen letterlijk zeggen. Dan komen er opmerkingen voorbij als ‘Ik heb me altijd anders gevoeld’, ‘Ik lijk altijd vooruit te lopen in de tijd, wat dat betreft ben ik uniek’. Of ‘mijn grootste wens is authentiek te zijn. Niet zoals al die anderen maar echt helemaal puur mezelf’.
Herkenbaar? Maar wat betekent ‘uniek’ eigenlijk?
I) enig in zijn soort. bv “een unieke gelegenheid/kans/belevenis/ervaring/vondst
II) met bijzondere kwaliteiten, bijzonder goed.
III) 1) Apart 2) Alleen 3) Alleen bestaand 4) Alleen in zijn soort 5) Bijzonder 6) Eenmalig 7) Enigste 8) Fantastisch 9) Fenomenaal 10) Heerlijk 11) Kostelijk 12) Merkwaardig 13) Ongekend 14) Ongemeen 15) Ongewoon 16) Onvergelijkbaar
Blijkbaar is uniek zijn bijzonder en heerlijk en fantastisch! Deze gevoelens kent echter niet iedereen die zich ‘anders’ voelt. Toch zijn er mensen die zich ‘anders’ voelen dan anderen waarbij dit lijkt voort te komen uit de manier waarop men de wereld ervaart. Kazimierz Dabrowski en Michael Piechowski hebben vijf ‘overexcitibilities’ beschreven. Hierin vinden we vijf manieren terug waarop mensen ‘intens’ en dus ‘anders’ kunnen zijn.
Over-excitabilities is een moeilijk te vertalen term, die zoiets als super-stimuleerbaarheid of hoge prikkelgevoeligheid betekent. Eigenlijk wordt daarmee simpelweg bedoeld dat je minder stimulans nodig hebt om een reactie (of emotie) op te roepen en dat een prikkel heftigere en langdurigere reacties oplevert. Daarnaast zijn de ervaringen vaak complexer en met een rijkere structuur. Dabrowski beschreef vijf vormen van over-excitabilities welke hij terug zag komen, te weten: psychomotorisch (fysiek), sensueel (zintuiglijke waarneming en beleving), intellectueel (activiteit van de geest), verbeelding (voorstellingsvermogen) en emotioneel (intensiteit van de emoties, hoogsensitiviteit). Welke herken jij?
Psychomotorisch:
Deze overexcitability wordt getypeerd door energie. Er wordt gesproken in snel tempo of, zoals je zelf mogelijk graag zegt ‘anderen luisteren te langzaam’. Mensen met sterke fysieke energie willen graag vooruit, het zijn vaak de voortrekkers van verandering. Wil je deze mensen ‘aan’ zetten dan is hen uitnodigen voor een wedstrijdje of zeggen ‘dat ze iets niet kunnen’ een goede optie. Ze zullen er vol voor gaan.
Ik herinner me Johan, een jongen die altijd met een grote glimlach op zijn mond rondliep. Hij had altijd wat in zijn handen, een pen, een aansteker, een propje papier, het maakte niet uit, zolang hij het maar door zijn vingers kon laten gaan. Hij was succesvol in zijn werk omdat hij zijn eigen gang daar mag gaan. Impulsief was hij niet maar wel sterk improviserend en dacht ook altijd na over de gevolgen op de lange termijn waardoor hij goed was in start-ups begeleiden of het mee uitstippelen van beleid.
Verbeeldend:
Een levende fantasie en voorliefde voor poëzie, muziek, drama of fantasy is wat deze overexcitability kenmerkt. Er is een groot gevoel voor humor en vaak wordt er gebruik gemaakt van beeldspraak en metaforen. Mensen met een verbeeldende overexcitabily hebben de neiging om gemakkelijk weg te dromen. Ze zijn sterk creatief en kunnen outside the box denken.
Paul was een gevoelige jongen die vaak bij de meisjes te vinden was. Daar vond hij de aansluiting die hij zocht. Ze gaven hem tips voor goede boeken en soms gingen ze samen naar het theater. Paul schreef het liefst gedichten, zodra hij zijn pen op papier zette kwam er een mooi verhaal uit, vaak gekoppeld aan zijn eigen emoties op dat moment.
Intellectueel:
Een zeer brede interesse, wellicht zelfs een onstuitbare intellectuele honger in allerlei uitlopende onderwerpen is wat deze overexcitability kenmerkt. Dit zijn de frequent lezers met een voorliefde voor kennis en (zelfstandig) leren, die in gedachten verzonken kunnen zijn en zoeken naar antwoorden op de vele vragen die in hen opkomen. Vragen waarmee ze op zoek zijn naar de waarheid. Er leeft een behoefte om de vraag beantwoord te krijgen ‘waarom’ dingen zijn zoals ze zijn, waarom ze zo gedaan worden en of dit wel de beste manier is. Het antwoord op deze vraag vinden ze overigens het liefste zelf. Dit typeert hun onafhankelijke wijze van leven.
Harm werd op de basisschool al boekenwurm genoemd. Hij zat het liefst in een hoekje van de bibliotheek te bladeren in dikke zware boeken. Op zijn 14e had hij de werken van grote filosofen doorgenomen en ging hij op zoek naar mensen die met hem wilden discussiëren over de belangrijkste vragen in het leven. Eenmaal volwassen nam hij vaak een adviserende rol aan in zijn werk, een rol die hem goed paste.
Sensueel (zintuiglijke waarneming en beleving):
In algemene zin staat de ‘sensual overexitability’ voor zintuiglijke en esthetisch genot waaronder zien, ruiken, proeven, aanraken, horen, het beleven van vreugde in mooie objecten, de klank van woorden, muziek, vorm, kleur , balans. Geur, smaak en geluid komen sterk binnen De behoefte aan comfortabele gevoelens is groot. Je bent een levensgenieter die optimaal kan genieten van schoonheid, natuur, kunst, boeken, sieraden of andere zaken die subtiel plezier geven.
Mieke was een vrouw die heerlijk kon wegdromen bij een goed muziekstuk en soms ging ze op zondag naar een museum om zitten voor een goed schilderij om mee te gaan in de diverse nuances die dit stuk rijk was. Het leven was heerlijk met alles wat je kon ervaren, horen, voelen en zien. Er was op een dag weinig meer nodig dan simpelweg genieten van een slokje cappuccino in de tuin.
Emotioneel (intensiteit van de emoties):
Bij de emotionele overexcitability zijn de gevoelens en emoties geïntensiveerd. Deze mensen zijn zich meer bewust van (positieve) emoties, de schakering tussen de verschillende sensaties in hun lijn en hun eigen binnenwereld. Er is een sterk emotioneel geheugen, jaren later herinner je nog de toon waarmee iemand iets vertelde of de manier waarop iemand keek. Empatisch leiders zijn ook altijd sterk emotioneel.
Annemieke voelt zich over het algemeen best tevreden met haar leven. Ze zorgt graag voor anderen en zij waarderen dit ook aan haar. Annemieke heeft het beste met iedereen voor, of ze hen nu kent of niet. Ze is in staat tot een diepe verbinding met personen maar ook met plaatsen of dieren. In haar hart is plaats voor alles en iedereen. Ze is compassievol en ontvankelijk voor anderen. Overweldigd door het fijne kan ze nog wel eens huilen van geluk en soms lijkt ze in sommige situaties wat schuchter, ze weet immers nooit of ze dadelijk overweldigd gaat worden door extase of euforie. Dan houdt ze zich stilletjes op de achtergrond. En gloeit ondertussen van enthousiasme of trots.
Herken jij een overexcitability?
Hoe zou het zijn als deze kwaliteit je grootste kracht zou zijn? Als je jouw gave gaat erkennen, waarderen en koesteren? Dat je durft te zien dat je vele malen gevoeliger bent dan anderen ooit zullen zijn en dat dit een heel mooi gegeven is? Wat als jij rolmodel wordt in het inzicht geven van ervaringen van intense sensaties; van blijdschap, intense liefde en verbinding?
Wat als we allemaal onze unieke sensitieve zelf aan de wereld gaan tonen? Zou je dapper genoeg zijn om jouw kwetsbaarheden tijdens groeien en ontmoeten te laten zien aan de wereld zodat anderen hierdoor geïnspireerd kunnen raken? Zou je iemand durven aanzetten tot empathie en compassie, tot verandering of groei, tot embodiment of compassie door jouw daden van pure moed te delen? Durf je de weg vrij te maken voor volledige zelfacceptatie en je authentiek aan de wereld te laten zien zonder enige vorm van verontschuldiging? Welke delen van jouw unieke persoonlijkheid wachten om onthult te worden en welke gevolgen zal dit hebben voor de wereld?
