Hoogsensitieve mensen hebben unieke voelsprieten voor non-verbale signalen zoals stemgeluid & volume, lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen. Het zijn degenen die met veel nuance en gevoel een rol voor drama zouden kunnen vertolken, maar het niet altijd durven in een (grote) groep. Het zijn degenen die exact invoelen hoe een grimas, een stemverandering, een knikje of oogopslag bedoeld wordt en wat het impliceert voor de ander en de onderlinge verstandhouding, maar die soms niet begrijpen dat ze zelf woorden moeten geven aan wat in hen leeft omdat anderen niet ‘dwars door hen heen kunnen kijken’. Het zijn de mensen die wonderlijke woordgrapjes maken, die spelen met taal, maar tegelijkertijd vastlopen in het verwoorden van een verzoek of het stellen van een duidelijke grens.
Deze mooie sensitieve mensen, die in zoveel eenvoud contact kunnen maken en de ander weten te begrijpen, hebben vaak de grootste moeite om zelf begrepen te worden of contact te laten ontstaan. Het is juist in deze momenten waar ze zich kwetsbaar voelen en afwijzing tastbaar in de lucht hangt. Juist het podium en een vrije vorm als improvisatie kan hen de opluchting geven die ze nodig hebben om zich op hun gemak te voelen en zich open te stellen voor ‘wat er gaat komen’. Alsof de tijdelijkheid van de situatie de spanning draaglijk maakt.
Licht uit… zelfspot aan!
Merel Morre
Wanneer je zeer goed bent in het verplaatsen in de ander en je weinig anders doet dan de hele dag te overpeinzen hoe je overkomt op de ander, heb je kans op plankenkoorts, sociale faalangst of perfectionisme. De angst zorgt er mogelijk ook voor dat er juist een grote weerstand tegen ‘rollenspellen’ en ’theater’ ontstaat. Veel mensen denken daarom dat dit ‘niets voor hen is’, zonder dat ze beseffen dat het mogelijk de setting was die hierin beperkte en niet de vorm an sich. Het is onze ervaring dat voor hoogsensitieve kinderen en mensen het minder confronterend is om te oefenen in deze kleine, veilige setting dan meteen thuis, in de klas of op het werk. Het belang wordt minder sterk ervaren en dat maakt dat er ruimte komt om te durven falen. Wanneer de groep klein genoeg is, er geen ‘beoordeling’ plaatsvindt (zoals soms bij een cursus gevoeld kan worden) en er gesproken wordt over deze gevoelens, blijkt juist dat de angst niet langer de boventoon speelt en er ruimte komt om je grootste talent in te zetten.
“Elk nadeel heeft zijn voordeel” zei Johan Cruijff en dat geldt ook voor de diepere verwerking van omgevingsprikkels. ‘Van niets – iets maken’ kan een nadeel zijn wanneer je als ouder een driejarige peuter zijn vijfde tantrum op een dag ziet hebben. Op het podium is het bevrijdend wanneer je juist met de kleinste details in het spel aan de slag kunt en weet dat er een mega verhaal van te maken valt.
Creatieve ervaringen helpen cognitieve patronen te veranderen!
Een panel van onderzoekers op het forum voor neurowetenschappen van het Institute of Medicine, US (2008) schrijven dat “neuronen hun connectiviteit kunnen veranderen” (Lees ook dit artikel erover). Het verklaart waarom creatieve ervaringen en improvisatie onze sociaal-emotionele vaardigheden versterken door het integreren van de emotionele, cognitieve en sociale dimensies van de ervaring.
Gewone gedachten hebben de neiging om waar te voelen, zelfs als je beseft dat het waarschijnlijk meer een gedachte uit gewoonte is dan de realiteit, zoals je je bijvoorbeeld ineens weer kind kunt voelen als iemand woordelijk zegt wat je vroeger je moeder hoorde zeggen ter waarschuwing. Hoewel een reality check bewijst dat je de oude gewoonten los mag laten, kan de verschuiving naar een ander denkproces vreemd, ongemakkelijk en zelfs ‘verkeerd’ voelen.
In principe zijn onze hersenen evolutionair gezien aangelegd om negatieve zaken op te pikken en gevaar uit de weg te gaan. Je brein als een spier te ’trainen’ en zo de positieve hersenbanen aan te leggen is een uitdaging, zéker wanneer patronen niet zo frequent voorkomen of er een spanning van falen of afwijzing mee gemoeid is. Maar om verandering te bewerkstelligen mag een nieuw patroon net zo lang herhaald worden als nodig is om nieuwe ingesleten patronen van gedachten en gevoelens te creëren. Ga daar in je dagelijks leven maar aan staan!
De meeste mensen kiezen toch voor de kortste weg, liever ‘even pijn’ en de schouders eronder dan in kleine stappen langzaam veranderen. Denk maar aan hoe we patronen als ‘meer sporten’ of ‘gezonder eten’ aanpakken in ons leven. Vrijwel niemand begint dan met 2 minuten per dag of een hap groenten extra. Kleine stappen en veel herhaling werkt echter beter. En we weten dat wel, maar mogen er specifiek ruimte voor maken. Dat kan met bijvoorbeeld elke dag een improvisatie oefening in je klas of een wekelijks uurtje improvisatieplezier met wat vrienden.
Met voldoende oefening en herhaling zullen nieuw ontwikkelde ideeën en overtuigingen, ja zelfs gevoelens, uiteindelijk verhuizen naar de cerebrale cortex, de plek van waaruit bewuste keuzes aangestuurd kan worden. Zo zullen we profiteren van nieuwe manieren om te reageren op – en omgaan met – dagelijkse stress.
De voordelen van het gebruik van improvisatie, clownerie en theateroefeningen bij hoogsensitieve mensen zijn o.a.:
Waarden(n)vol leven
Authenticiteit is een verzameling van dagelijkse keuzes. Je bent niet zoals je ooit geboren werd, maar wordt langzaam steeds meer wie je wilt zijn. Het doorvoelen van de implicaties van kleine dagelijkse keuzes is in het leven soms moeizaam. We denken dan ‘ach.. voor deze éne keer..’ en maken ons niet druk om wat er gebeurd. Door improvisatie ontdek je of de keuzes die je al spelende maakt niet enkel passend zijn voor jouw rol, maar ook -en dat is het meest belangrijke – bij jou als persoon. Zo ontdek je door je creatieve en flexibele spel heen na veel proberen en oefenen de rode lijn die overal doorheen sijpelt en waarmee jij, op wat je ook doet of laat, jouw eigen stempel drukt. Die ontdekking helpt je sterker te staan en jezelf nog meer uit te dragen, zowel in spel als in je eigen leven.
Onbevangenheid
Geconfronteerd met lastige situaties of stressvolle omstandigheden heeft het brein de neiging om naar goed/slecht of veilig/onveilig denken over te stappen. Het leren aanspreken van het rationele brein wanneer het emotionele brein overuren draait, vergt vaardigheid, die prima geleerd kan worden in improvisatie-oefeningen. Daarnaast is het heerlijk om in een speelse setting onbevangen te oefenen met nieuwe vormen van gedrag, mogelijkheden en keuzes die je in het dagelijks leven wellicht niet zo snel zou maken om zo te ontdekken dat er een wereld aan grijstinten bestaat.
Loslaten
Veel oefeningen verminderen de stress door een uitlaatklep te bieden voor geestelijke, lichamelijke en emotionele spanning, maak een einde aan de amygdala-hijack door te leren dat je door een ‘freeze’-staat heen kunt komen en het je als mens niet hoeft te definiëren.
Aandacht
Daar waar altijd aandacht is voor de ander, wat er om hen heen gebeurd en de kleinste details nog worden opgemerkt, zo zal tijdens stress de aandacht naar binnen schieten en een hoogsensitieve vooral nog bezig zijn met de eigen bonkende hartslag die in de keel gevoeld wordt, de ogen die op hem of haar gericht zijn en een eventuele blunder die op het punt staat gemaakt te worden. Improviseren leert je de aandacht weer naar buiten te verleggen en is in die zin een vorm van ‘mindfulness in beweging’.
Toelaten
Probeer als hoogsensitieve maar eens onder woorden te brengen wat je voelt, wanneer er minimaal vijf emoties door elkaar heen rollen én deze direct veranderen op het moment dat ze uitgesproken worden. Vormen van verstild emotiewerk, geven de mogelijkheid om nonverbaal uit te spelen wat er intern gevoeld wordt en doordat de aandacht erop gericht wordt kan ervaren worden hoe een lichamelijke beleving (affect) kan overgaan in een emotie of gevoel, waarbij een verhaal of behoefte naar boven komt. Acteren leidt in deze vorm dus niet op het spelen van een rol maar draait met name om het leren begrijpen van de eigen emoties en hoe deze tot uitdrukking te laten komen.
Aangaan
Alsof-spel zoals een emotie-kwartet geeft een HSP’er de gelegenheid om een palet aan gevoelens te ervaren en er helemaal oké mee te worden. Woede, angst, verliefdheid of schaamte worden in een veilige setting gekanaliseerd en verminderd de angst om deze in het echte leven te ervaren. Door geregeld even op deze wijze ‘de druk van de pan te laten’ hoef je als temperamentvol mens minder bang te zijn dat de spanning en emoties gaan overkoken en tot een drama leiden. Door daarnaast kleine stapjes te zetten en de vorm van oefeningen te wijzigen van minder eng naar steeds wat spannender, boost je zelfvertrouwen en geeft je de mogelijkheid om te leren vertrouwen op je eigen ideeën, mogelijkheden en vaardigheden.
Flexibiliteit
Out-of the box denken, eens doen wat je normaal nooit doet en oké worden met alles wat niet bij jou als persoon ‘hoort’, leert je soepeler in het leven te staan. Daarnaast is het fantastisch om te merken dat je sterke kracht, het bedenken van ideeën en het maken van creatieve keuzes een sterke kracht is van jou als sensitief mens en je deze kunt inzetten om relaxter in het leven te staan.
Gelijkwaardigheid
Veel hoogsensitieve mensen nemen in het dagelijks leven óf een onderpositie aan in communicatie, óf juist een bovenpositie. Zo passen ze zich teveel aan aan de ander of trekken eigengereid hun eigen pad. In beide gevallen wordt de verbinding niet gevoeld en vaak gemist. Theaterspel vergroot de manieren waarop verbaal en non-verbaal meningen, gevoelens en ideeën over het voetlicht gebracht kunnen worden. Het oefenen in veel verschillende settingen en rollen, maar ook de wisseling in interactiestatus, geeft daarmee vertrouwen in het proces, in jezelf en in de ander.
Genieten
Improvisatie leidt tot veel lol. Juist wanneer het ontstaat en niet bedacht is. De insula (een hersendeel dat je de ander in laat voelen) vertelt je of diegene ‘iets heeft bedacht’ of ‘heeft laten ontstaan’ (zie ook dit artikel). Doordat je in het kijken naar anderen gaat merken dat de grootste humoristische momenten spontaan ontstaan wanneer je de handrem eraf haalt en gewoon maar gaat doen, maakt dat je jezelf ook meer toestemming geeft om te doen zonder te veel te denken. Zo voeden de oefeningen spelenderwijs de humor en de lach.
Interessant? Meer weten over hoe we met improvisatie werken?
In onze opleidingen en workshops werken we met verschillende werkvormen. Improvisatie komt in beide jaartrajecten van de opleiding Vakspecialist Playfulnes voor,maar niet in even sterke mate. Magie in je Begeleiding richt zich enerzijds op waarde(n)vol leven en genieten en gebruikt improvisatie als ‘booster’ in het proces van bewustwording. Daarnaast worden in deze opleiding verschillende faalvaardigheden aangeleerd. Op deze wijze komen alle bovengenoemde variaties verkennend aan bod. In het Theater van het Leven gebruiken we impro-technieken niet zozeer om jezelf te laten zien als wel om jezelf verder te ontdekken en je intuïtie ruim baan te geven.
Dat is spannend is – en blijft – ontkennen we niet overigens. Lees deze blog van Xandra maar eens.
